PSO/WYMAGANIA GIMNAZJUM

J.polski

Zespół Szkół im. Wedlów-Tuczyńskich w Tucznie

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO WRAZ Z WYMAGANIAMI NA POSZCZEGÓLNE OCENY

W GIMNAZJUM

OPRACOWANY PRZEZ ZESPÓŁ HUMANISTYCZNY

ROK SZKOLNY 2015/2016

PODSTAWA PRAWNA DO OPRACOWANIA PRZEDMIOTOWEGO SYSTEMU OCENIANIA:

Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Statut Szkoły.
Wewnątrzszkolny System Oceniania.

Nauczania języka polskiego odbywa się według programu Gdańskiego Wydawnictwa Oświatowego „Między nami”.
Program realizowany będzie w klasie I w wymiarze 5 godzin tygodniowo.

Program realizowany będzie w klasie II w wymiarze 5 godzin tygodniowo

Program realizowany będzie w klasie III w wymiarze 5 godzin tygodniowo

I Postanowienia wstępne – kontrakt z uczniami

Na pierwszej lekcji nauczyciel zapoznaje uczniów z przedmiotowym systemem oceniania
i wymaganiami na poszczególne oceny.

Przy ocenie nauczyciel uwzględnia możliwości intelektualne ucznia.
Aktywna praca na lekcji nagradzana jest (+). Trzy (+) są równoznaczne z oceną bardzo dobrą.
Za szczególne osiągnięcia na lekcji, błyskotliwe pomysły, pomoc kolegom, uczeń może otrzymać ocenę bardzo dobrą.
Uczeń jest zobowiązany do posiadania zeszytu przedmiotowego i podręczników na każdej lekcji. Brak zeszytu i podręczników jest równoznaczny z nieprzygotowaniem do lekcji.
Uczeń ma prawo trzykrotnie w ciągu semestru zgłosić nieprzygotowanie do lekcji (nie dotyczy zapowiedzianych prac klasowych, sprawdzianów, dyktand, powtórzeń oraz projektów). Każde kolejne nieprzygotowanie skutkuje oceną niedostateczną.
Uczeń ma obowiązek zgłosić nieprzygotowanie na początku lekcji.
Uczeń ma prawo być nieprzygotowanym do lekcji po dłuższej (trwającej więcej 5 godzin lekcyjnych) usprawiedliwionej nieobecności w szkole. Karencja obowiązuje przez okres ustalony
z nauczycielem.
Każdy uczeń ma prawo do dodatkowych ocen za wykonane prace nadobowiązkowe i szczególne osiągnięcia (udział w apelach, konkursach).
Nieusprawiedliwiona nieobecność na pracy klasowej oznacza, że uczeń może tylko raz, w terminie ustalonym przez nauczyciela, zaliczyć materiał, jednak bez możliwości poprawy.
Uczeń, któremu udowodniono niesamodzielne wykonywanie pracy, otrzymuje ocenę niedostateczną bez możliwości poprawy.
Usprawiedliwiona nieobecność na pracy klasowej oznacza, że uczeń musi zaliczyć zaległy materiał
i ma możliwość poprawy w terminie ustalonym przez nauczyciela.
Uczeń, który otrzymał z pracy klasowej i sprawdzianu ocenę niesatysfakcjonującą, ma prawo do jej poprawy; ocena ta może być poprawiona w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie od oddania przez nauczyciela ocenionych prac; forma i termin poprawy ustalane są przez nauczyciela.
Na koniec semestru nie przewiduje się poprawy ocen cząstkowych i zaliczania poszczególnych partii materiału.
Wszystkie sprawy sporne, które nie zostały ujęte w PSO, rozstrzygane będą zgodnie z WSO oraz rozporządzeniami MEN.

II Obszary aktywności podlegające ocenianiu i kontroli:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Analiza i interpretacja tekstów kultury
Tworzenie wypowiedzi.

III Formy aktywności

Formy aktywności	Przewidywana liczba ocen w semestrze	*Waga*
Prace klasowe/Testy	2	V kategoria ocen poprawionych (z wagą 2)
Sprawdziany	2	V
Kartkówki	2	III
Odpowiedzi ustne	1	II
Zadanie domowe	1	I
Praca pisemna	2	IV
Praca w grupach	1	I
Projekt/praca długoterminowa	1	III
Przekład intersemiotyczny	1	I
Ortografia	1	III
Prowadzenie zeszytu	1	I
Czytanie głośne	2	II
Recytacja	1	III
Projekt edukacyjny	-	II
Aktywność i zaangażowanie	1 (trzy plusy = bdb)	I

* Ponadto uczeń może uzyskać dodatkowe oceny za inne formy aktywności (udział w konkursach przedmiotowych, zadania dodatkowe ponadprogramowe, aktywne uczestnictwo w uroczystościach szkolnych itp.). Wagę tych ocen ustala nauczyciel uczący.

IV Zasady oceniania

Prace klasowe/Testy:
- przez pracę klasową, należy rozumieć pisemną formę sprawdzania wiadomości trwającą co najmniej jedną godzinę lekcyjną, obejmującą swoim zakresem przynajmniej jeden dział tematyczny (z literatury, nauki o języku, lektury);
- prace klasowe są obowiązkowe;
- nauczyciel zapowiada pracę klasową z tygodniowym wyprzedzeniem;
- praca klasowa musi być poprzedzona lekcją powtórzeniową;
- sprawdzone i ocenione prace klasowe oraz kryteria oceniania nauczyciel przechowuje do końca roku szkolnego – pozostają one do wglądu uczniów i rodziców w terminie uzgodnionym między nauczycielem i rodzicem;
- nieusprawiedliwiona nieobecność na pracy klasowej oznacza, że uczeń może tylko raz, w terminie ustalonym przez nauczyciela, zaliczyć materiał, jednak bez możliwości poprawy;
- usprawiedliwiona nieobecność na pracy klasowej oznacza, że uczeń musi zaliczyć zaległy materiał i ma możliwość poprawy w terminie ustalonym przez nauczyciela;
- uczeń, który otrzymał z pracy klasowej ocenę niesatysfakcjonującą, ma prawo do jej poprawy; ocena ta może być poprawiona w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie od oddania przez nauczyciela ocenionych prac; forma poprawy ustalana jest przez nauczyciela; poprawę można pisać tylko raz;
- nauczyciel zobowiązuje się do ocenienia i oddania prac klasowych w ciągu dwóch tygodni.
Sprawdziany:
- przez sprawdzian rozumiemy pisemną formę sprawdzania wiadomości obejmującą swoim zakresem minimum trzy jednostki lekcyjne/ jeden dział tematyczny;
- sprawdziany są obowiązkowe;
- nauczyciel zapowiada sprawdzian z tygodniowym wyprzedzeniem;
- sprawdziany nauczyciel przechowuje do końca roku szkolnego – pozostają one do wglądu uczniów i rodziców;
- nieusprawiedliwiona nieobecność na sprawdzianie oznacza, że uczeń może tylko raz, w terminie ustalonym przez nauczyciela, zaliczyć materiał, jednak bez możliwości poprawy;
- usprawiedliwiona nieobecność na sprawdzianie oznacza, że uczeń musi zaliczyć zaległy materiał i ma możliwość poprawy w terminie ustalonym przez nauczyciela;
- uczeń, który otrzymał z pracy klasowej ocenę niesatysfakcjonującą, ma prawo do jej poprawy; ocena ta może być poprawiona w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie od oddania przez nauczyciela ocenionych prac; forma poprawy ustalana jest przez nauczyciela; poprawę można pisać tylko raz;
- nauczyciel zobowiązuje się do ocenienia i sprawdzianów w ciągu dwóch tygodni.
Kartkówki, odpowiedzi ustne:

przez kartkówkę, odpowiedź ustną należy rozumieć formę sprawdzania wiadomości trwającą nie dłużej niż 15 minut, obejmującą materiał z maksymalnie dwóch ostatnich lekcji;
ponieważ kartkówka obejmuje bardzo wąski zakres materiału, który wchodzi również
w zakres sprawdzianu, ocena z kartkówki może być poprawiona jedynie w wyniku uzyskania pozytywnej oceny ze sprawdzianu i pracy klasowej. O możliwości poprawy decyduje nauczyciel.
nauczyciel może wprowadzić pytanie/zadanie dodatkowe na ocenę celującą.

Ocenę z prac klasowych, sprawdzianów ustala się według skali procentowej:

0%-29% - ocena niedostateczna

30%-49%– ocena dopuszczająca

50%-74%- ocena dostateczna

75%-85% - ocena dobra

86%-95% - ocena bardzo dobra

96%-100% - ocena celująca

Punktacja prac, w których najwyższą przewidzianą oceną jest ocena bardzo dobra (w tym kartkówek), przeliczana jest według następujących kryteriów:

0%-29% => niedostateczny

30%-49% => dopuszczający

50%-74% => dostateczny

75%-89% => dobry

90%- 100% => bardzo dobry

Prace domowe:

wszystkie prace domowe nauczyciel kontroluje, jednak nie wszystkie ocenia;
praca domowa jest obowiązkowa;
ostateczny termin oddania pracy ustala nauczyciel;
nieusprawiedliwiony brak pracy domowej skutkuje oceną niedostateczną.

Prowadzenie zeszytu przedmiotowego:

nauczyciel kontroluje zeszyt przedmiotowy w trakcie kształcenia, sprawdza i ocenia
w uzgodnionym terminie;
przy ocenie zeszytu brana jest pod uwagę: estetyka, staranność prowadzenia, kompletne
i poprawne pod względem merytorycznym notatki.

Dyktanda:

nauczyciel nie ma obowiązku zapowiadania dyktanda i poprzedzania go lekcją powtórzeniową;
kryteria oceny są ustalane przez nauczyciela i dostosowane do stopnia trudności dyktanda.

Np.

bezbłędna – celujący
1 błąd ortograficzny – bardzo dobry
2 błędy ortograficzne – dobry
3 błędy ortograficzne – dostateczny
4 błędy ortograficzne – dopuszczający
5 błędów ortograficznych – niedostateczny

błędnie napisane dyktando uczeń może poprawić. Termin i formę poprawy ustala przez nauczyciel;

Recytacja:

przy ocenie recytacji brane jest pod uwagę:

pamięciowe opanowanie tekstu;
poprawna dykcja;
właściwa intonacja;
ciekawa interpretacja;

10. Projekty/ Prace długoterminowe:

ostateczny termin zaliczenia pracy długoterminowej/projektu ustala nauczyciel;
jeżeli uczeń nie dotrzyma terminu realizacji, formę poprawy ustala nauczyciel.

11.Projekt edukacyjny:

szczegółowe zasady realizacji projektu edukacyjnego są zawarte w „Regulaminie projektu edukacyjnego”.

V Sposób ustalania oceny semestralnej i końcoworocznej

Ocena semestralna i końcoworoczna nie jest średnią arytmetyczną wszystkich ocen.
Przy wystawianiu oceny semestralnej i końcoworocznej nauczyciel bierze pod uwagę:

stopnie uzyskane przez ucznia z poszczególnych obszarów aktywności według wag uwzględnionych w tabeli pkt III;
rozwój ucznia;
wkład pracy w stosunku do zdolności;
średnią ważoną

Średniej ważonej przyporządkowuje się ocenę szkolną następująco:

Średnia ważona	Stopień
1,74 i poniżej	Niedostateczny
1,75-2,74	Dopuszczający
2,75-3,74	Dostateczny
3,75-4,74	Dobry
4,75-5,50	Bardzo dobry
5,51-6,00	Celujący

3. Wystawiona ocena nie może być niższa niż obliczona zgodnie ze średnią ważoną, pozostałe kryteria mogą jedynie podwyższyć ocenę.

4. Ocena końcoworoczna wyliczana jest jak semestralna.

5. Warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej/semestralnej oceny klasyfikacyjnej. Na pisemną prośbę ucznia lub jego rodziców dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na egzamin sprawdzający w celu uzyskania wyższej niż przewidywana roczna/semestralna ocena z zajęć edukacyjnych. Umotywowane wnioski należy składać do dyrektora szkoły nie później niż 7 dni przed planowanym klasyfikacyjnym posiedzeniem rady pedagogicznej.

OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA

niedostateczny

poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności

dopuszczający

poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi umożliwia osiąganie celów polonistycznych
uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności z pomocą nauczyciela

dostateczny

poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej
uczeń samodzielnie wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej

dobry

uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej,
rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne

bardzo dobry

uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej,
potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach

celujący

uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe
jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia

OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY I
SŁUCHANIE Na poziomie podstawowym uczeń: uważnie słucha wypowiedzi kolegów i nauczyciela, wyraża prośbę o powtórzenie wypowiedzi, słucha nagrania wzorcowej recytacji, określa tematykę wysłuchanego utworu, rozumie polecenia, wymienia informacje zawarte w wysłuchanym tekście, rozróżnia teksty o charakterze informacyjnym i perswazyjnym, rozpoznaje smutek, radość, kpinę, ironię jako wyrazy intencji wypowiedzi.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: słucha i rozumie wypowiedzi kolegów oraz nauczyciela jako aktywny uczestnik sytuacji komunikacyjnej, zwłaszcza w czasie pracy grupowej, słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich, dostrzega środki wyrazu artystycznego tekstu oraz sposobu jego prezentacji, selekcjonuje informacje z wysłuchanego tekstu, rozpoznaje intencję nadawcy wysłuchanego tekstu.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY Na poziomie podstawowym uczeń: czyta teksty współczesne i dawne, odczytuje tekst na poziomie dosłownym, rozpoznaje i wybiera z tekstu najważniejsze informacje, rozpoznaje nadawcę i adresata wypowiedzi, dostrzega różnorodne motywy postępowania bohaterów, w odczytywanym utworze rozpoznaje podstawowe wartości, takie jakprzyjaźń, wierność, patriotyzm, czyta utwory liryczne i nazywa cechy liryki jako rodzaju literackiego, odróżnia osobę mówiącą w wierszu od autora tekstu, nazywa podstawowe środki wyrazu artystycznego wypowiedzi, rozpoznaje obrazy poetyckie, rozróżnia takie gatunki poezji, jak pieśń, hymn, rozpoznaje elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze, odróżnia ﬁkcję literacką od rzeczywistości, rozumie znaczenie terminów realizm i fantastyka, zna cechy gatunkowe noweli, powieści, opowiadania, rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową,
Ogólne kryteria oceniania dla klasy I 175
rozpoznaje w tekście epickim fragmenty opowiadania i opisu, zna cechy literatury dydaktycznej, rozpoznaje cechy gatunkowe bajki i ballady, rozpoznaje cechy dramatu jako rodzaju literackiego, rozumie podstawowe terminy związane z dramatem, wyszukuje potrzebne informacje w encyklopedii i słownikach (ortograﬁcznym, języka polskiego, wyrazów obcych, wyrazów bliskoznacznych), wyszukuje informacje w spisie treści, indeksie, przypisach, odróżnia teksty publicystyczne od innych tekstów, wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym oraz prawnym, rozpoznaje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej, identyﬁkuje symbole występujące w malarstwie, rozumie znaczenie terminów adaptacja ﬁlmowa i adaptacja teatralna, dostrzega funkcje pozajęzykowych środków wyrazu w sztuce ﬁlmowej i teatralnej, rozumie rolę reżysera, aktora, scenografa, charakteryzatora w procesie powstawania ﬁlmu lub przedstawienia teatralnego, rozpoznaje związki między dziełem literackim a plastycznym, wskazuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: płynnie czyta teksty współczesne i dawne, stosując się do zasad poprawnej interpunkcji, akcentowania i intonacji, oraz uwzględnia budowę wersyﬁkacyjną, a także organizację rytmiczną utworu poetyckiego, próbuje interpretować głosowo czytany lub wygłaszany z pamięci tekst, odczytuje tekst na poziomie metajęzykowym, określa funkcję przeczytanego tekstu, określa nadawcę i odbiorcę wypowiedzi, wyjaśnia tytuł utworu, omawia funkcję motta, puenty i punktu kulminacyjnego w utworze, wyjaśnia motywy postępowania bohaterów, wartościuje ich zachowania i postawy w odniesieniu do ogólnie przyjętych zasad moralnych, dostrzega perswazję i wartościowanie w czytanym tekście, określa cechy liryki jako rodzaju literackiego i ilustruje je na przykładach, określa funkcję środków artystycznego wyrazu, takich jak epitet, porównanie, przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, pytanie retoryczne, symbol, alegoria, analizuje wyodrębnione obrazy poetyckie, rozpoznaje i analizuje cechy gatunkowe pieśni, hymnu, analizuje elementy konstrukcyjne świata przedstawionego utworu, posługuje się terminami realizm i fantastyka, uzasadnia przynależność gatunkową przykładowej noweli, powieści, opowiadania, wskazuje w balladzie elementy typowe dla różnych rodzajów literackich, posługuje się terminami związanymi z dramatem jako rodzajem literackim, korzysta z encyklopedii i słowników (ortograﬁcznego, języka polskiego, wyrazów obcych, wyrazów bliskoznacznych), posługuje się spisem treści, indeksem, przypisami, uzasadnia przynależność tekstu prasowego do publicystyki,
176 Ogólne kryteria oceniania dla klasy I
posługuje się informacją wyszukaną w tekście popularnonaukowym, analizuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej, interpretuje symbole występujące w malarstwie, posługuje się terminami adaptacja ﬁlmowa i adaptacja teatralna, określa funkcję pozajęzykowych środków wyrazu w sztuce ﬁlmowej i teatralnej, określa rolę reżysera, aktora, scenografa, charakteryzatora w procesie powstawania ﬁlmu lub przedstawienia teatralnego, wyjaśnia związki między dziełem literackim a plastycznym, analizuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
MÓWIENIE Na poziomie podstawowym uczeń: wypowiada się na podany temat, zachowuje trójdzielną kompozycję wypowiedzi, unika zbędnych powtórzeń wyrazowych, dba o poprawność gramatyczną wypowiedzi, zna zasady poprawnej wymowy, stosuje się do zasad poprawnego akcentowania wyrazów i zdań, wyraża własne zdanie i popiera je argumentami, rozróżnia środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oﬁcjalnych i nieoﬁcjalnych sytuacjach mówienia, uczestniczy w dyskusji zgodnie z zasadami kultury, opisuje wygląd postaci, przedmiotu, krajobraz, sytuację, opowiada treść utworu jedno- i wielowątkowego, streszcza tekst literacki i popularnonaukowy według wcześniej przygotowanego planu, opisuje cechy postaci ﬁkcyjnej, nazywa uczucia własne i bohaterów literackich, dostrzega zjawisko brutalności słownej, kłamstwo i manipulację, wygłasza z pamięci tekst poetycki i stosuje się do zasad interpunkcji oraz intonacji zdaniowej, uczestniczy w omówieniu recytacji własnej, koleżanek i kolegów.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: płynnie mówi na podany temat, zachowując spójność i logikę wypowiedzi, świadomie porządkuje treści zgodnie z trójdzielną kompozycją wypowiedzi, stosuje zasady poprawności stylistycznej, językowej, wyraźnie i poprawnie wymawia wyrazy, poprawnie akcentuje wyrazy i zdania, uzasadnia własne zdanie za pomocą rzeczowych argumentów, dobiera środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oﬁcjalnych i nieoﬁcjalnych sytuacjach mówienia, aktywnie uczestniczy w dyskusji, używając środków językowych wyrażających stosunek mówiącego do przedstawianych treści i nawiązując do wypowiedzi przedmówców, posługuje się opisem postaci, krajobrazu, sytuacji,
Ogólne kryteria oceniania dla klasy I 177
dobiera odpowiednie środki językowe, opowiada treść utworu, charakteryzując postać ﬁkcyjną, ocenia jej postawę i wyjaśnia motywy działania, analizuje uczucia własne i bohaterów literackich, świadomie wystrzega się brutalności słownej, kłamstwa i manipulacji w wypowiedzi ustnej, próbuje interpretować głosowo wygłaszany tekst, m.in. przez prawidłowe stosowanie pauz w tekście zawierającym przerzutnie, krytycznie, rzeczowo omawia i ocenia recytację własną, koleżanek i kolegów.
PISANIE Na poziomie podstawowym uczeń: tworzy plan dłuższej wypowiedzi, pisze na podany temat,starającsię zachować przejrzystą kompozycję logicznej i spójnej wypowiedzi, stosuje akapity, stara się zachować poprawność językową tworzonego tekstu, dba o estetykę zapisu oraz poprawność ortograﬁczną i interpunkcyjną, układa tekst, który zawiera prośbę, przeprosiny, uzasadnia swoje zdanie, redaguje opis postaci, krajobrazu, list prywatny, kartkę z dziennika, notatkę, streszczenie, zaproszenie, ogłoszenie, przepis kulinarny, pisze opowiadanie odtwórcze i opowiadanie twórcze z dialogiem, potraﬁ zastosować narrację pierwszo- i trzecioosobową, opisuje postaci rzeczywiste i ﬁkcyjne, z pomocą nauczyciela opisuje dzieło malarskie, układa tekst o trójdzielnej kompozycji na tematy mu bliskie, w którym uzasadnia własne zdanie, zna słownictwo oceniające i wyrazy modalne precyzujące stosunek piszącego do wyrażanych treści, dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: pisze wypowiedź logiczną, spójną, przejrzystą pod względem kompozycyjnym i poprawną pod względem językowym, ortograﬁcznym oraz interpunkcyjnym, dobierającodpowiednie słownictwo,tworzy tekstwyrażającyintencję nadawcy, np. prośbę, przeprosiny, posługuje się odpowiednimi argumentami i przykładami w celu uzasadnienia własnego zdania, posługując się odpowiednim słownictwem, redaguje opis, opowiadanie, opis sytuacji, charakterystykę postaci, kartkę z pamiętnika, recenzję, sprawozdanie, pisma użytkowe, m.in. instrukcje, notatkę w postaci tekstu ciągłego, tabeli, wykresu, mapy pamięci, planu (także dwustopniowego), przekształca tekst epicki w scenopis ﬁlmowy, dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego na komputerze (formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki i stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy).
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY I
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
SŁUCHANIE uważnie słucha wypowiedzi kolegów i nauczyciela, wyraża prośbę o powtórzenie wypowiedzi, słucha nagrania wzorcowej recytacji, mówi na temat najważniejszych treści wysłuchanego utworu, rozumie polecenia, rozpoznaje fragmenty informacyjne i perswazyjne w wysłuchanym tekście, rozpoznaje smutek, radość jako wyraz intencji wypowiedzi.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY czyta teksty współczesne i dawne, odczytuje tekst na poziomie dosłownym, rozpoznaje w tekście najważniejsze informacje, wskazuje nadawcę i adresata wypowiedzi, dostrzega różne motywy postępowania bohaterów, odczytując sens utworu, dostrzega podstawowe wartości, takie jak przyjaźń, wierność, patriotyzm, czyta utwory liryczne i zna cechy liryki jako rodzaju literackiego, odróżnia osobę mówiącą w wierszu od autora tekstu, zna podstawowe środki wyrazu artystycznego wypowiedzi, rozpoznaje obrazy poetyckie w utworze, zna cechy pieśni, hymnu, wymienia elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze, wie, czym się różni ﬁkcja literacka od rzeczywistości, zna cechy gatunkowe noweli, powieści, opowiadania, rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową, rozpoznaje w tekście epickim fragmenty opowiadania i opisu, zna cechy gatunkowe bajki, odróżnia dramat od innych rodzajów literackich, wyszukuje informacje w encyklopedii i słowniku ortograﬁcznym oraz słowniku języka polskiego, posługuje się spisem treści, wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym, dostrzega symbole występujące w malarstwie,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I 179
zna terminy adaptacja ﬁlmowa i adaptacja teatralna, wymienia osoby uczestniczące w procesie powstawania przedstawienia teatralnego oraz ﬁlmu (reżyser, aktor, scenograf, charakteryzator), zauważa związki między dziełem literackim a dziełem plastycznym, rozróżnia elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
MÓWIENIE wypowiada się na podany temat, unika zbędnych powtórzeń wyrazowych, unika błędów gramatycznych, zna zasady poprawnej wymowy, zna zasady poprawnego akcentowania wyrazów i zdań, podejmuje próby uczestniczenia w dyskusji, opisuje wygląd postaci, przedmiotu, krajobraz, opowiada treść utworu, streszcza prosty tekst literacki lub popularnonaukowy, podaje cechy postaci ﬁkcyjnej, mówi o uczuciach własnych i postaci literackich, wygłasza z pamięci tekst poetycki.
PISANIE tworzy plan dłuższej wypowiedzi, pisze na temat, stara się zachować poprawność językową, ortograﬁczną i interpunkcyjną tekstu, stara się o estetyczny zapis wypowiedzi, układa tekst, który zawiera prośbę, przeprosiny, podejmuje próbę opisu postaci i krajobrazu, pisze list prywatny i oﬁcjalny, kartkę z dziennika i z pamiętnika, zaproszenie, ogłoszenie, notatkę, streszczenie, wyraża swoje zdanie, pisze opowiadanie odtwórcze i twórcze, wie, jak umieścić dialog w tekście, opisuje postaci rzeczywiste i ﬁkcyjne, rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową, opisuje elementy dzieła malarskiego, układa tekst o trójdzielnej kompozycji na bliskie mu tematy.
NAUKA O JĘZYKU stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe; wie, na czym polega zjawisko upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych), – słowotwórstwa i słownictwa (wie, czym jest podstawa słowotwórcza, formant, rdzeń, rodzina wyrazów; rozumie różnicę między wyrazem pokrewnym a bliskoznacznym),
180 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I
– ﬂeksji (rozpoznaje odmienne i nieodmienne części mowy; poprawnie zapisuje nazwy własne; stara się poprawnie używać różnych form rzeczowników, stopniuje przymiotniki, poprawnie używa liczebników w datach, stara się używać zaimków; łączy wyrazy w zdaniu i zdania za pomocą spójników, stosuje wypowiedzenia wykrzyknikowe), – składni (rozróżnia zdanie i równoważnik zdania; ma świadomość logicznej budowy wypowiedzenia pojedynczego i z pomocą nauczyciela dokonuje jego rozbioru logicznego; określa formę gramatyczną wyrazów w zdaniu, odróżnia zdanie złożone współrzędnie od zdania złożonego podrzędnie), świadomie wzbogaca zasób własnego słownictwa o przysłowia, powiedzenia, frazeologizmy itp.
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
SŁUCHANIE świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej przez uważne słuchanie wypowiedzi innych jej uczestników, żywo reaguje na wypowiedzi kolegów i nauczyciela, m.in. prosi o jej powtórzenie, uzupełnienie, wyjaśnienie, określa tematykę wysłuchanego utworu, rozróżnia teksty o charakterze informacyjnym i perswazyjnym, wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, rozpoznaje kpinę i ironię jako wyraz intencji wypowiedzi.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY podejmuje próby odczytania różnych tekstów współczesnych i dawnych na poziomie przenośnym, wybiera z tekstu najważniejsze informacje, określa nadawcę i adresata wypowiedzi, nazywa różne motywy postępowania bohaterów, odczytując sens utworu, odwołuje się do podstawowych wartości, takich jak przyjaźń, wierność, patriotyzm, nazywa cechy liryki jako rodzaju literackiego, identyﬁkuje je w tekście poetyckim, określa osobę mówiącą w wierszu, nazywa podstawowe środkiwyrazu artystycznego wypowiedzi, potraﬁ wskazać w tekście epitet, przenośnię, porównanie, wyodrębnia w tekście obrazy poetyckie, rozróżnia takie gatunki poezji, jak pieśń, hymn, identyﬁkuje elementy świata przedstawionego w utworze, odróżnia ﬁkcję literacką od rzeczywistości, rozumie znaczenie terminów realizm i fantastyka, odróżnia cechy gatunkowe noweli, powieści, opowiadania, podaje przykłady utworów należących do literatury dydaktycznej, zna cechy literatury dydaktycznej, wymienia cechy bajki i ballady,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I 181
zna cechy dramatu jako gatunku literackiego i rozumie podstawowe terminy związane z dramatem, wyszukuje potrzebne informacje w encyklopedii, słowniku ortograﬁcznym, języka polskiego, wyrazów bliskoznacznych i wyrazów obcych, wyszukuje informacje w spisie treści, indeksie i przypisach, odróżnia teksty publicystyczne od innych tekstów, wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym, rozpoznaje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej, identyﬁkuje symbole występujące w malarstwie, dostrzega funkcje środków pozajęzykowych w sztuce teatralnej i ﬁlmie, rozumie rolę reżysera, aktora, scenografa,charakteryzatora w procesie powstawania ﬁlmu i przedstawienia teatralnego, rozpoznaje związki między dziełem literackim a plastycznym, wskazuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
MÓWIENIE wypowiadając się, podejmuje temat, wyraża własne zdanie i podaje argumenty na poparcie własnego stanowiska, zachowuje trójdzielną kompozycję dłuższej wypowiedzi, dba o poprawność językową i stylistyczną, stara się stosować do zasad poprawnej wymowy oraz norm dotyczących akcentowania wyrazów i zdań, rozróżnia środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oﬁcjalnych i nieoﬁcjalnych sytuacjach mówienia, stosuje zasady etykiety językowej i przestrzega zasad etyki mowy, uczestniczy w dyskusji zgodnie z zasadami kultury, dobierając odpowiednie słownictwo, opisuje wygląd postaci, przedmiotu, krajobraz, sytuację, płynnie opowiada treść utworu jedno- i wielowątkowego, streszcza tekst literacki i popularnonaukowy według wcześniej przygotowanego planu, opisuje cechy postaci ﬁkcyjnej, nazywa uczucia własne i bohaterów literackich, dostrzega zjawisko brutalności słownej, kłamstwo i manipulację, wygłasza z pamięci tekst poetycki i stosuje się do zasad interpunkcji oraz intonacji zdaniowej, uczestniczy w omówieniu recytacji własnej, koleżanek i kolegów.
PISANIE pisze na temat, starając się zachować przejrzystą kompozycję logicznej i spójnej wypowiedzi, stosuje akapity, stara się zachować poprawność językową tworzonego tekstu, wykazuje dbałość o estetykę zapisu oraz poprawność ortograﬁczną i interpunkcyjną, uzasadnia swoje zdanie,
182 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I
redaguje opis postaci, krajobrazu, list prywatny i oﬁcjalny, kartkę z dziennika, notatkę, streszczenie, zaproszenie, ogłoszenie, przepis kulinarny, pisze opowiadanie odtwórcze i opowiadanie twórcze z dialogiem, stosuje narrację pierwszo- i trzecioosobową, opisuje postaci ﬁkcyjne i rzeczywiste, z pomocą nauczyciela opisuje dzieło malarskie, układa tekst o trójdzielnej kompozycji, w którym uzasadnia własne zdanie, zna słownictwo oceniające i wyrazy modalne precyzujące stosunek piszącego do wyrażanych treści.
NAUKA O JĘZYKU stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (wymienia narządy mowy; rozumie różnicę między głoską a literą, identyﬁkuje samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe; zna funkcje głoski i; wskazuje zjawisko upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych), – słowotwórstwa isłownictwa (rozpoznaje wyrazypodzielne iniepodzielne słowotwórczo; wskazuje podstawę słowotwórczą, formant, rdzeń; rozpoznaje wyrazy należące do tej samej rodziny wyrazów, odróżnia wyrazy pokrewne od bliskoznacznych; stara się prawidłowo zapisywać przedrostki zakończone w pisowni na literę będącą odpowiednikiem spółgłoski dźwięcznej), – ﬂeksji (rozpoznaje odmienne i nieodmienne części mowy; poprawnie zapisuje nazwy własne; stara się używać poprawnych form rzeczowników, przymiotników, liczebników, zaimków; rozróżnia zaimki rzeczowne, przymiotne, przysłowne, liczebne; łączy wyrazy w zdaniu i zdania za pomocą spójników, stosuje właściwą interpunkcję w wypowiedzeniach), – składni (dokonuje rozbioru logicznego i gramatycznego zdania; rozróżnia zdanie i równoważnik zdania; rozumie różnicę między zdaniem złożonym współrzędnie i podrzędnie; zna typy tych zadań, stara się stosować do zasad interpunkcji), zna sposoby wzbogacania zasobu własnego słownictwa.
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
SŁUCHANIE słucha i rozumie wypowiedzi kolegów oraz nauczyciela, dzięki czemu uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz dostrzega środki wyrazu artystycznego tekstu, selekcjonuje informacje z wysłuchanego tekstu, analizuje i rozpoznaje intencję nadawcy wysłuchanego utworu.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY płynnie czyta teksty współczesne i dawne, stosując się do zasad poprawnej interpunkcji, akcentowania i intonacji,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I 183
odczytuje tekst na poziomie przenośnym, określa funkcję przeczytanego tekstu, określa nadawcę i odbiorcę wypowiedzi, wyjaśnia tytuł utworu, wyjaśnia motywy postępowania bohaterów, ocenia ich zachowania i postawy w odniesieniu do ogólnie przyjętych zasad moralnych, dostrzega perswazję i wartościowanie w czytanym tekście, określa cechy liryki jako gatunku literackiego i ilustruje je przykładami z tekstu, określa funkcję środków artystycznego wyrazu, takich jak epitet, porównanie, przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, pytanie retoryczne, samodzielnie wyodrębnia i omawia obrazy poetyckie w utworze, rozpoznaje i wskazuje cechy gatunkowe pieśni i hymnu, analizuje elementy świata przedstawionego w utworze, posługuje się terminami realizm i fantastyka, adaptacja ﬁlmowa i adaptacja teatralna, uzasadnia przynależność gatunkową powieści, noweli, opowiadania, wskazuje w balladzie elementy typowe dla różnych rodzajów literackich, posługuje się terminami związanymi z dramatem jako rodzajem literackim, wyszukuje potrzebne informacje z encyklopedii i słowników (ortograﬁcznego, języka polskiego, wyrazów bliskoznacznych, wyrazów obcych), wybiera niezbędne informacje ze spisu treści, indeksu, przypisów, uzasadnia przynależność tekstu prasowego do publicystyki, wyszukuje i porównuje informacje w różnych tekstach, m.in. popularnonaukowych i prawnych, analizuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej, analizuje treść symbolu występującego w malarstwie, określa funkcję pozajęzykowych środków wyrazu w sztuce ﬁlmowej i teatralnej, określa rolę reżysera, aktora, scenografa, charakteryzatora w procesie powstawania ﬁlmu lub przedstawienia teatralnego, wyjaśnia związki między dziełem literackim a plastycznym, próbuje omówić elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
MÓWIENIE płynnie mówi na podany temat, starając się zachować zasady poprawności językowej i stylistycznej, stara się mówić logicznie i spójnie, wyraźnie i poprawnie wymawia wyrazy, akcentuje wyrazy i zdania, uzasadnia własne zdanie za pomocą rzeczowych argumentów, dobiera środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oﬁcjalnych i nieoﬁcjalnych sytuacjach mówienia, aktywnie uczestniczy w dyskusji, tworzy opis postaci, krajobrazu, sytuacji, opowiada treść utworu, charakteryzuje postać ﬁkcyjną, opisuje uczucia własne i bohaterów literackich, wystrzega się brutalności słownej, kłamstwa i manipulacji w wypowiedzi ustnej, ocenia recytację własną, koleżanek i kolegów.
184 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I
PISANIE pisze wypowiedź logiczną i spójną o trójdzielnej kompozycji, starając się zachować zasady poprawności językowej, ortograﬁcznej i interpunkcyjnej, tworzy tekst wyrażający intencje nadawcy, na przykład prośby i przeprosiny, uzasadnia własne zdanie za pomocą odpowiednich argumentów, redaguje opis, opowiadanie, charakterystykę postaci, kartkę z pamiętnika, recenzję, sprawozdanie, notatkę w postaci tekstu ciągłego, tabeli, wykresu, mapy pamięci, planu oraz pisma użytkowe, takie jak instrukcje i przepisy, próbuje przekształcić tekst epicki na scenopis ﬁlmowy.
NAUKA O JĘZYKU umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (omawia proces powstawania głosek; omawia różnicę między głoską a literą; dostrzega funkcje głoski i; rozróżnia samogłoski, spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, nosowe, ustne; dostrzega związek cech artykulacyjnych głoski ze znaczeniem wyrazu; zna mechanizm powstawania upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych; stara się poprawnie zapisywać wyrazy z głoskami nosowymi i z upodobnieniem pod względem dźwięczności), – słowotwórstwa i słownictwa (porównuje wyrazy podzielne i niepodzielne słowotwórczo; wskazuje podstawę słowotwórczą, formant, rdzeń; tworzy rodziny wyrazów; posługuje się wyrazami bliskoznacznymi w celu uniknięcia powtórzeń w tekście; prawidłowo zapisuje przedrostki zakończone w pisowni na literę będącą odpowiednikiem spółgłoski dźwięcznej), – ﬂeksji (rozpoznaje odmienne i nieodmienne części mowy; prawidłowo używa czasowników wziąć, iść, rozumieć, umieć, lubić; prawidłowo używa różnych form rzeczowników, przymiotników, liczebników; poprawnie stosuje rzeczownik z określającymi go przymiotnikami; rozróżnia liczebniki główne, porządkowe, zbiorowe, ułamkowe; rozróżnia zaimki rzeczowne, przymiotne, przysłowne, liczebne; stosuje zaimki w tekście w celu usunięcia zbędnych powtórzeń wyrazowych; łączy wyrazy w zdaniu i zdania za pomocą różnych spójników; stara się poprawnie zapisywać partykułę nie i by z różnymi częściami mowy; określa funkcję wykrzyknika w wypowiedziach), – składni (dokonuje rozbioru logicznego i gramatycznego zdania; rozróżnia rodzaje zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie; poprawnie stosuje interpunkcję w zdaniach złożonych), wskazuje sposoby wzbogacania zasobu słownikowego języka.
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
SŁUCHANIE słucha i rozumie wypowiedzi kolegów oraz nauczyciela jako aktywny uczestnik sytuacji komunikacyjnej, zwłaszcza w czasie pracy w grupie,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I 185
słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz dostrzega i ocenia zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych tekstu, wykorzystuje informacje wybrane z wysłuchanego tekstu, interpretuje wysłuchany tekst, uwzględniając intencję jego nadawcy.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY płynnie czyta teksty współczesne i dawne, stosując się do zasad poprawnej interpunkcji, akcentowania, intonacji oraz uwzględnia budowę wersyﬁkacyjną, a także organizację rytmiczną utworu poetyckiego, próbuje interpretować głosowo czytany lub wygłaszany z pamięci tekst, odczytuje tekst na poziomie przenośnym i symbolicznym, wartościuje zachowania i postawy bohaterów, uwzględniając motywy ich postępowania i odwołując się do ogólnie przyjętych zasad moralnych, ustosunkowuje się do różnych sposobów oddziaływania tekstu na odbiorcę, takich jak perswazja, manipulacja itp., na podstawie wybranych utworów omawia cechy liryki jako rodzaju literackiego, określa funkcję środków artystycznego wyrazu, a zwłaszcza symbolu i alegorii, analizuje obrazy poetyckie w utworze, na wybranych przykładach analizuje cechy gatunkowe pieśni, hymnu, ballady, powieści, opowiadania, noweli, analizuje zależności między elementami konstrukcyjnymi świata przedstawionego w utworze, korzysta z encyklopedii i słowników (ortograﬁcznego, języka polskiego, wyrazów bliskoznacznych, wyrazów obcych, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, antonimów, terminów literackich), samodzielnie korzysta ze spisu treści, indeksu, przypisów, posługuje się informacją wyszukaną w różnych tekstach, a zwłaszcza popularnonaukowych, próbuje interpretować językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej, interpretuje symbole występujące w malarstwie, analizuje funkcję pozajęzykowych środków wyrazu w sztuce ﬁlmowej i teatralnej, porównuje dzieło literackie i plastyczne, dostrzega i analizuje związki między nimi, analizuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
MÓWIENIE podejmuje temat w wypowiedziach logicznych, spójnych, uporządkowanych i poprawnych pod względem językowym oraz stylistycznym, wykazuje się wyraźną i poprawną wymową orazprzestrzega zasadpoprawnego akcentowania wyrazów i zdań, udowadnia swoje racje za pomocą rzeczowych argumentów ułożonych w logiczny wywód, aktywnie uczestniczy w dyskusji, używając środków językowych wyrażających stosunek mówiącego do przedstawianych treści i nawiązując do wypowiedzi przedmówców, podejmuje próby prowadzenia dyskusji,
186 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I
posługującsię bogatym słownictwem, tworzy opis postaci,krajobrazu, sytuacji, barwnie opowiada treść utworu, charakteryzując postać ﬁkcyjną, ocenia i wartościuje jej zachowania i postawy w odniesieniu do ogólnie przyjętych norm moralnych, analizuje uczucia własne i bohaterów literackich, próbuje interpretować głosowo wygłaszany tekst, m.in. przez prawidłowe stosowanie pauz w tekście zawierającym przerzutnie, krytycznie, rzeczowo omawia oraz ocenia recytację własną i kolegów.
PISANIE pisze wypowiedzi logiczne, spójne i przejrzyste pod względem kompozycyjnym i poprawne pod względem językowym, stylistycznym, ortograﬁcznym oraz interpunkcyjnym, dobierającodpowiedniesłownictwo, tworzy tekstwyrażającyintencje nadawcy, posługuje się odpowiednimi argumentami i przykładami w celu uzasadnienia własnego zdania, posługując się bogatym słownictwem, redaguje różne formy wypowiedzi, m.in. opowiadanie z elementami dialogu, opisu, charakterystyki, zróżnicowane stylistycznie i funkcjonalnie opisy, recenzję i notatkę (różnorodne postaci) oraz pisma użytkowe, w sposób twórczy przekształca tekst epicki na scenopis ﬁlmowy.
NAUKA O JĘZYKU sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (omawia proces powstawania głosek i rolę poszczególnych narządów mowy; objaśnia różnicę między głoską a literą; określa funkcję głoski i; rozróżnia samogłoski, spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, nosowe, ustne, wyjaśnia mechanizm powstawania upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych; prawidłowo zapisuje wyrazy z głoską nosową i z upodobnieniem pod względem dźwięczności), – słowotwórstwa i słownictwa (klasyﬁkuje wyrazy podzielne i niepodzielne słowotwórczo; analizuje budowę słowotwórczą wyrazu; tworzy rodziny wyrazów; posługuje się wyrazami bliskoznacznymi w celu doskonalenia stylu wypowiedzi ustnych i pisemnych; prawidłowo zapisuje przedrostki zakończone w pisowni na literę będącą odpowiednikiem spółgłoski dźwięcznej), – ﬂeksji (klasyﬁkuje odmienne i nieodmienne części mowy; prawidłowo używa form czasowników, rzeczowników, przymiotników, liczebników, zaimków i świadomie stosuje je dla wzbogacania tworzonego tekstu; prawidłowo zapisuje przyimki złożone i wyrażenia przyimkowe, partykuły nie i by z różnymi częściami mowy; prawidłowo używa spójników i stosuje się do zasad interpunkcji), – składni (samodzielnie dokonuje analizy logicznej i gramatycznej zdania, posługuje się różnego rodzaju typami zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie; wykazuje dbałość o poprawną interpunkcję zdania złożonego), objaśnia sposoby wzbogacania zasobu własnego słownictwa.
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy I 187
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
SŁUCHANIE słucha i rozumie wypowiedzi kolegów i nauczyciela jako aktywny uczestnik różnych sytuacji mówienia w czasie zajęć lekcyjnych, odczytuje i interpretuje zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych nagrania wzorcowej recytacji, analizuje i wykorzystuje w nowych sytuacjach dydaktycznych informacje wybrane z wysłuchanego tekstu.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY czyta różne teksty (zarówno współczesne, jak i dawne, przewidziane w programie nauczania) na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym, samodzielnie interpretuje teksty pisane i inne teksty kultury, uwzględniając intencję nadawcy oraz konteksty niezbędne do interpretacji, praktycznie wykorzystuje informacje wybrane z tekstu literackiego, popularnonaukowego, naukowego czy prawnego, krytycznie ocenia i wartościuje treści, zachowania i postawy przedstawione w utworach w odniesieniu do systemu moralnego i etycznego.
MÓWIENIE samodzielnie buduje spójne, logiczne, rzeczowe wypowiedzi na podany temat, w których przedstawia własne stanowisko, lub za pomocą popartych przykładami argumentów uwzględniających różne konteksty kulturowe dowodzi przyjętych racji, aktywnie uczestniczy w dyskusji jako dyskutant lub przewodniczący, rzeczowo przedstawia swoje stanowisko, przedstawia wnioski, interpretuje głosowo wygłaszany z pamięci lub czytany tekst, oceniając pracę innych, przedstawia krytyczną, rzeczową reﬂeksję wynikającą z wnikliwej analizy wykonanych zadań i erudycji polonistycznej.
PISANIE pisze wypowiedzi ciekawe pod względem sposobu ujęcia tematu, w których wykazuje się szczególną dbałością o poprawność językową, bezbłędny zapis, logiczną kompozycję, tworzy oryginalne notatki, posługując się bogatym słownictwem, redaguje dłuższe formy wypowiedzi, podejmuje próby własnej twórczości literackiej.
NAUKA O JĘZYKU świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania fonetyki, słowotwórstwa, ﬂeksji, składni oraz wiedzy o języku jako tworze społecznym, samodzielnie poszerza wiedzę językową.

OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY II
SŁUCHANIE Na poziomie podstawowym uczeń: uważnie słucha wypowiedzi nauczyciela i innych uczniów, próbuje aktywnie uczestniczyć w różnych sytuacjach komunikacyjnych, dostrzega różnice między informacją, komentarzem i oceną, posługuje się informacjami zaczerpniętymi z wysłuchanego tekstu, dostrzega językowe i pozajęzykowe środki perswazyjne, słucha wzorcowych recytacji utworów poetyckich i prozatorskich, dostrzegając środki wyrazu artystycznego i sposoby prezentacji tekstu.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: jako aktywny uczestnik różnych sytuacji komunikacyjnych uważnie słucha wypowiedzi nauczyciela i innych uczniów, rozpoznaje intencje wypowiedzi, rozpoznaje różnicę między ﬁkcją a kłamstwem, odróżnia fakty od opinii, odróżnia informację od komentarza i oceny, wyciąga wnioski i formułuje uogólnienia na podstawie wysłuchanego tekstu, np. wywiadu, dostrzega w wysłuchanym tekście etyczny wymiar językowych i pozajęzykowych środków perswazyjnych.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY Na poziomie podstawowym uczeń: odczytuje teksty na poziomie dosłownym, podejmuje próby odczytywania ich sensu przenośnego i symbolicznego, podejmuje próby interpretacji głosowej czytanego tekstu, zadaje pytania dotyczące przeczytanego tekstu, określa problematykę i temat przeczytanego utworu, wyszukuje cytaty na zadany temat, wybiera z tekstu najważniejsze informacje, nazywa podstawowe środki artystycznego wyrazu w wypowiedzi literackiej, przypisuje utwór do odpowiedniego rodzaju literackiego, rozpoznaje elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze, rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową, zna terminy wiersz stroﬁczny i ciągły, wiersz bezrymowy, wiersz wolny, rozpoznaje układy rymów, zauważa w tekście szyk przestawny, rozpoznaje porównanie homeryckie, dostrzega związek treści dzieła z okolicznościami jego powstania i biograﬁą autora, zna cechy gatunkowe baśni, bajki, legendy, podania, przypowieści, opowiadania, powieści fantastycznej, dziennika i pamiętnika,
174 Ogólne kryteria oceniania dla klasy II
zna termin satyra oraz wymienia cechy utworu satyrycznego, identyﬁkuje cechy literatury faktu i powieści autobiograﬁcznej, zna różnicę między charakterystyką bezpośrednią i pośrednią, zna elementy budowy noweli, rozpoznaje cechy dramatu jako rodzaju literackiego, nazywa motywy działania bohaterów, korzysta ze słowników, zna cechy charakterystyczne wywiadu, zna cechy sentencji, maksymy, rozumie sens powszechnie znanych prawd ﬁlozoﬁcznych, rozpoznaje w tekście informację, komentarz, opinię, dostrzega związek między tytułem a treścią artykułu prasowego, wskazuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji, np. w reklamie telewizyjnej i ulotce, wskazuje grę słowną, np. w reklamie, zna cechy ﬁlmu dokumentalnego i fabularnego, podejmuje próby wyjaśnienia elementów symbolicznych dzieła malarskiego, korzysta z internetu i encyklopedii multimedialnej, dokonuje wyboru programu telewizyjnego, gry komputerowej, uwzględniając ich wartość poznawczą, kulturalną, etyczną, dostrzega cechy karykatury i przejaskrawienia w literaturze i rysunku.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: odczytuje teksty na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym, interpretuje głosowo czytany tekst, precyzyjnie i trafnie określa temat utworu, wyszukuje cytaty w dłuższej lekturze i posługuje się nimi, przypisuje utwór do określonego rodzaju literackiego i potraﬁ uzasadnić swój wybór, wykorzystuje źródła tekstowe w celu zdobycia informacji, określa funkcję środków artystycznych i analizuje wyodrębnione obrazy poetyckie, analizuje elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze, posługuje się terminami wiersz stroﬁczny i ciągły, wiersz bezrymowy, wiersz wolny, rozumie funkcję szyku przestawnego w tekście, omawia funkcję porównania homeryckiego w tekście poetyckim, omawia zależność między treścią dzieła a okolicznościami jego powstania i biograﬁą autora, posługuje się terminem satyra, dostrzega cechy satyry w różnych tekstach, wskazuje cechy gatunkowe baśni, bajki, fantasy, legendy, podania i przypowieści, odróżnia cechy dziennika od pamiętnika, rozróżnia cechy literatury faktu, powieści autobiograﬁcznej i historycznej, rozróżnia w tekście charakterystykę bezpośrednią i pośrednią, uzasadnia obecność narratora wszechwiedzącego w utworze, omawia budowę noweli z uwzględnieniem punktu kulminacyjnego i puenty, omawia budowę dramatu, uzasadnia działania bohatera literackiego,
Ogólne kryteria oceniania dla klasy II 175
wykorzystuje informacje ze słowników, wskazuje cechy charakterystyczne wywiadu, wskazuje cechy charakterystyczne sentencji i maksymy, odkrywa sens powszechnie znanych prawd ﬁlozoﬁcznych i stosuje je w swoich wypowiedziach, sprawnie wyszukuje informacje podczas pobieżnego czytania, odróżnia informację od komentarza i oceny, wyjaśnia rolę tytułu i śródtytułu w tekście prasowym, wyszukuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji, np. w reklamie, analizuje i wyjaśnia funkcję gry językowej, np. w reklamie, odróżnia ﬁlm dokumentalny od fabularnego, omawia funkcję ilustracji i interpretuje dzieło malarskie, omawia cechy karykatury i przejaskrawienia w literaturze i rysunku.
MÓWIENIE Na poziomie podstawowym uczeń: tworzy wypowiedź zgodną z tematem, poprawną pod względem kompozycyjnym i językowym, próbuje dostosować modulację głosu do celu i treści wypowiedzi, dobiera argumenty odpowiednie do tezy, podejmuje próby wygłoszenia przemówienia, uczestniczy w dyskusji, tworzy tekst zawierający opis postaci, przedmiotu, krajobrazu, sytuacji, streszcza tekst publicystyczny, podejmuje próbę samodzielnej charakterystyki oraz autocharakterystyki, przygotowuje pytania i możliwe odpowiedzi do wywiadu z postacią ﬁkcyjną, wyraża swoje uczucia, posługując się odpowiednim słownictwem, dostrzega zjawisko brutalności słownej i manipulacji językowej, rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę), wygłasza fragment prozy z pamięci, próbuje go interpretować głosowo, uczestniczy we wspólnym omówieniu recytacji i komentuje wypowiedzi kolegów.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: posługuje się modulacją głosu w celu nadania wypowiedzi odpowiedniego tonu (np. uroczystego, parodystycznego, szyderczego), porządkuje argumenty według ich ważności, wygłasza przemówienie według stworzonego wcześniej planu, posługuje się ﬁgurami retorycznymi, aktywnie uczestniczy w dyskusji, wyrażając swój stosunek do przedstawianych treści i nawiązując do wypowiedzi przedmówców, tworzy opis o różnej funkcji (opis użytkowy, artystyczny, reklamowy), posługuje się informacją i odróżnia ją od komentarza, streszcza tekst publicystyczny według wcześniej przygotowanego planu, charakteryzuje postaci rzeczywiste i ﬁkcyjne, redaguje autocharakterystykę, przeprowadza krótki wywiad z postacią ﬁkcyjną (uczeń w roli), mówi o swoich uczuciach w sytuacjach konﬂiktowych i symulowanych, posługuje się cytatem w dyskusji, charakterystyce, opowiadaniu, reaguje na brutalność słowną i manipulację, dba o kulturę słowa,
176 Ogólne kryteria oceniania dla klasy II
interpretuje głosowo tekst wygłaszany z pamięci, omawia recytację oraz wypowiedzi koleżanek i kolegów z uwzględnieniem zawartości merytorycznej, poprawności językowej i artykulacyjnej.
PISANIE Na poziomie podstawowym uczeń: tworzy plan dłuższej wypowiedzi, redaguje tekst zgodny z tematem, z zachowaniem logicznej kompozycji, stosuje akapity, stara się zachować poprawność językową, ortograﬁczną i interpunkcyjną wypowiedzi, dostosowuje wypowiedź do intencji nadawcy (reklama, informacja, komentarz), uwzględnia w opisie dzieła sztuki podstawową wiedzę dotyczącą czasu powstania utworu, w opisie dzieła plastycznego podejmuje próbę wyjaśnienia symbolicznego znaczenia barw, przedmiotów, usytuowania postaci, opisuje przeżycia bohatera, charakteryzuje postać literacką lub rzeczywistą, w rozprawce przedstawia logiczne argumenty, pisze autocharakterystykę, list oﬁcjalny, recenzję, redaguje kartkę z dziennika i pamiętnika, dedykację i regulamin, wypowiada się pisemnie na temat książki, ﬁlmu, przedstawienia teatralnego, sporządza opis bibliograﬁczny książki, relacjonuje wydarzenia, np. z zawodów sportowych, streszcza tekst literacki, redaguje dedykację i regulamin, tworzy CV, życiorys, list motywacyjny, podanie, inne formy użytkowe. Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: tworzy logiczną, spójną i zgodną z tematem wypowiedź, poprawną pod względem językowym, ortograﬁcznym i interpunkcyjnym, stosując odpowiednie słownictwo, układa tekst reklamy, wypowiedź o charakterze informacji i komentarza, w opisie dzieła sztuki posługuje się wiedzą dotyczącą czasu jego powstania, opisując dzieło plastyczne, odkrywa symboliczny sens barw, przedmiotów, usytuowania postaci, w opowiadaniutwórczym wprowadza elementyświataprzedstawionegotworzące realia epoki, w której się toczy akcja, w opowiadaniu świadomie stosuje opis przeżyć wewnętrznych bohatera oraz charakterystykę postaci w celu wyjaśnienia motywów jej postępowania, redaguje rozprawkę, samodzielnie formułuje tezę lub hipotezę, przedstawia logiczną argumentację, ilustruje argumenty odpowiednimi przykładami i cytatami, redaguje autocharakterystykę, list oﬁcjalny, recenzję, dostosowuje styl do wypowiedzi, w wypowiedzi typu kartka z dziennika lub pamiętnika stosuje opis przeżyć, recenzuje książkę, ﬁlm, przedstawienie teatralne, uwzględniając środki wyrazu typowe dla danego tekstu kultury, redaguje sprawozdanie, np. z zawodów sportowych, z zastosowaniem typowych dla tego rodzaju relacji środków językowych, świadomie stosuje środki językowe zapewniające skrótowość streszczenia,
Ogólne kryteria oceniania dla klasy II 177
redaguje przemówienie na tematy związane z doświadczeniem życiowym i lekturą, świadomie stosując wybrane ﬁgury retoryczne i cytaty, przekształca tekst epicki w dramat, dokonuje starannej redakcji tekstów napisanych ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki, stosuje właściwe odstępy i marginesy, justuje tekst), rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę).
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY II
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
SŁUCHANIE uważnie słucha wypowiedzi nauczyciela i innych uczniów, rozpoznaje komunikat będący informacją, komentarzem czy oceną, wybiera potrzebne informacje z tekstu, identyﬁkuje językowe i pozajęzykowe środki wyrazu, słucha wzorcowych recytacji utworów poetyckich i prozatorskich, rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną (wskazuje tezę, argumenty i wnioski).
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY odczytuje teksty na poziomie dosłownym, rozpoznaje sens przenośny utworu, płynnie czyta różne teksty, uwzględniając zasady interpunkcji, prawidłowego akcentowania i intonacji, potraﬁ z pomocą nauczyciela przytoczyć najważniejsze treści utworów wymienionych w podstawie programowej, zadaje pytania dotyczące przeczytanego utworu, wybiera z tekstu najważniejsze informacje, odróżnia informacje o faktach od opinii, rozpoznaje różnice między ﬁkcją a kłamstwem, wymienia podstawowe środki wyrazu artystycznego w tekście literackim, zna elementy konstrukcji świata przedstawionego w utworze, rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową, charakteryzuje postać mówiącą w utworze, zna terminy wiersz stroﬁczny i ciągły, wiersz bezrymowy, wiersz wolny, zna pojęcia legenda, podanie, przypowieść, dziennik, pamiętnik, nowela, powieść, opowiadanie, baśń, bajka i fraszka, rozróżnia charakterystykę pośrednią i bezpośrednią, wymienia cechy dramatu jako rodzaju literackiego, wskazuje elementy dramatu, takie jak akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog, odwołującsiędowłasnegodoświadczenia,podajemożliwe motywypostępowania bohatera, z pomocą nauczyciela korzysta ze słowników, np. języka polskiego, wyrazów obcych, synonimów, dostrzega związek między tytułem a treścią utworu, np. artykułu prasowego, zna językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie telewizyjnej i ulotce, dostrzega różnice między ﬁlmem dokumentalnym a fabularnym, świadomie wybiera programy telewizyjne, gry komputerowe.
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II 179
MÓWIENIE tworzy wypowiedź zgodną z tematem, dostrzega zależność między modulacją głosu a sensem wypowiedzi, z pomocą nauczyciela formułuje argumenty odpowiednie do tezy, wypowiada swoje zdanie w dyskusji, opisuje postaci, przedmioty, krajobraz, podejmuje próbę opisu sytuacji, streszcza tekst publicystyczny, gromadzi słownictwo oceniające postać, zadaje własne pytania w wywiadzie, mówi o swoich uczuciach, wygłasza z pamięci fragment tekstu poetyckiego lub prozatorskiego.
PISANIE tworzy plan wypowiedzi, redaguje tekst zgodny z tematem, podejmuje próby redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze, zna podstawowe zasady poprawności językowej,ortograﬁcznej i interpunkcyjnej, w opisie dzieła sztuki uwzględnia treści symboliczne, pisze opowiadanie twórcze, podejmuje próbę charakteryzowania postaci literackiej, mówi o przeżyciach bohatera, z pomocą nauczyciela redaguje wypowiedź, w której formułuje logiczne argumenty, opisuje wygląd, zainteresowania, postępowanie, omawia przeżycia, redaguje kartkę z dziennika, pamiętnika, podejmuje próbę napisania CV, życiorysu, listu motywacyjnego, podania i innych form użytkowych, pisze SMS-a, e-maila, przestrzegając zasad etyki mowy, wypowiada się na temat książki, ﬁlmu, przedstawienia, streszcza tekst literacki.
NAUKA O JĘZYKU stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (zna podstawowe zasady poprawnej wymowy, mechanizmy powstawania upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń wyrazowych), – słowotwórstwa i słownictwa (zna rodzaje formantów; rozpoznaje podstawę słowotwórczą w wyrazach złożonych; dobiera pary antonimów; wzbogaca wypowiedź, stosując związki frazeologiczne; rozpoznaje wyrazy wieloznaczne; zna różnicę między wyrazem abstrakcyjnym a konkretnym), – ﬂeksji (zna pojęcia temat i końcówka; wskazuje części mowy, bezokoliczniki oraz formy zakończone na -no, -to; wie, jak się tworzy imiesłów), – składni, rozpoznaje w wypowiedziach orzeczenie, podmiot, dopełnienie, okolicznik i przydawkę (rozpoznaje wypowiedzenie zawierające podmiot i zdanie bezpodmiotowe; wskazuje zdanie pojedyncze i złożone, równoważniki zdań, zdania złożone podrzędnie i współrzędnie, mowę zależną i niezależną), – rozpoznaje w tekście wyrazy zapożyczone, neologizmy i wulgaryzmy.
180 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania oceny dopuszczającej oraz:
SŁUCHANIE jako uczestnik sytuacji komunikacyjnej uważnie słucha wypowiedzi nauczyciela i innych uczniów oraz podejmuje próby aktywnego w niej uczestnictwa, dostrzega różnice między informacją, komentarzem i oceną, posługuje się informacjami z wysłuchanego tekstu, m.in. z wywiadu, dostrzega funkcję językowych i pozajęzykowych środków wyrazu w danej sytuacji komunikacyjnej, słucha wzorcowych recytacji utworów poetyckich i prozatorskich, dostrzegając środki wyrazu artystycznego i sposoby prezentacji tekstu.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY odczytuje teksty na poziomie dosłownym, podejmuje próby odczytywania ich sensu przenośnego i symbolicznego, próbuje interpretować głosowo czytany tekst, określa temat przeczytanego utworu, potraﬁ z pomocą nauczyciela przytoczyć treść utworów wymienionych w podstawie programowej, wyszukuje w dłuższej lekturze cytaty na zadany temat, identyﬁkuje utwory o cechach satyry, wskazuje inazywa podstawowe środkiwyrazu artystycznego wtekście literackim, takie jak: neologizm, archaizm, zdrobnienie, zgrubienie, metafora, porównanie, pytanie retoryczne, wyrazy dźwiękonaśladowcze, rozpoznaje elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze, wyróżnia wśród tekstów poetyckich wiersz stroﬁczny i ciągły, wiersz bezrymowy i wolny, rozpoznaje układy rymów, wymienia cechy noweli, powieści, opowiadania, fantasy, baśni, bajki, fraszki, legendy, podania, przypowieści, dziennika i pamiętnika, zauważa w tekście szyk przestawny, wskazuje porównania homeryckie, dostrzega związek treści dzieła z okolicznościami jego powstania i biograﬁą autora, identyﬁkuje cechy literatury faktu i powieści autobiograﬁcznej, rozróżnia bezpośrednią i pośrednią charakterystykę postaci w tekście, zna budowę noweli, rozpoznaje cechy dramatu jako rodzaju literackiego, przypisuje utwór do właściwego rodzaju literackiego, rozpoznaje czytany utwór jako komedię, dramat (gatunek), rozpoznaje elementy dramatu: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog i dialog, nazywa motywy postępowania bohatera, korzysta ze słownika języka polskiego, wyrazów obcych, synonimów, poprawnej polszczyzny i słownika frazeologicznego, zna cechy charakterystyczne dla wywiadu, zna sens powszechnie znanych prawd ﬁlozoﬁcznych,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II 181
rozpoznaje w tekście informację, komentarz i opinię, rozpoznaje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie telewizyjnej i ulotce, wskazuje grę słowną w reklamie i próbuje wyjaśnić jej mechanizm, zna cechy ﬁlmu dokumentalnego i fabularnego, próbuje wyjaśnić elementy symboliczne dzieła malarskiego, korzysta z internetu i encyklopedii multimedialnej, dokonuje wyboru programu telewizyjnego, gry komputerowej, uwzględniając ich wartości poznawcze, kulturalne, etyczne, dostrzega cechy karykatury i przejaskrawienia w literaturze i rysunku, czerpie informacje z przypisu.
MÓWIENIE tworzy wypowiedź zgodną z tematem, starając się zachować poprawność kompozycyjną i językową, podejmuje próby dostosowania modulacji głosu do treści i celu wypowiedzi, dobiera argumenty odpowiednie do tezy, podejmuje próby wygłoszenia przemówienia, uczestniczy w dyskusji, zajmując własne stanowisko i reagując na argumenty dyskutantów, potraﬁ zacytować odpowiednie fragmenty na poparcie swojego zdania, tworzy tekst zawierający opis postaci, przedmiotu, krajobrazu i sytuacji, podejmuje próbę charakterystyki postaci i autocharakterystyki, przygotowuje się do wywiadu (zadaje pytania i formułuje możliwe odpowiedzi), wyraża swoje uczucia, posługując się odpowiednim słownictwem, dostrzega zjawisko brutalności słownej i manipulacji językowej, w wygłaszanym z pamięcitekście podkreślagłosowo najważniejsze treściutworu, uczestniczy we wspólnym omówieniu recytacji lub wypowiedzi koleżanek i kolegów.
PISANIE samodzielnie tworzy plan dłuższej wypowiedzi, redaguje tekst zgodny z tematem, ze szczególnym uwzględnieniem zasad logicznej kompozycji, stosuje akapity, stara się stosować zasady poprawności językowej, ortograﬁcznej i interpunkcyjnej, tworzy tekst reklamowy, informacyjny lub o charakterze instrukcji, uwzględnia w opisie dzieła sztuki podstawową wiedzę dotyczącą czasu jego powstania, podejmuje próbę wyjaśnienia w opisie dzieła plastycznego symbolicznego znaczenia barw, przedmiotów, usytuowania postaci, charakteryzuje postać literacką lub rzeczywistą, opisując jej przeżycia wewnętrzne, przedstawia logiczne argumenty w rozprawce, próbuje napisać autocharakterystykę, list oﬁcjalny na podstawie lektury lub sytuacji życiowej, dostosowuje stylistykę i formę wypowiedzi do odbiorcy,
182 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II
przestrzega zasad etyki w zależności od sytuacji i relacji łączącej go z odbiorcą, pisze, SMS-a, e-maila, pisze wypowiedź na temat książki, ﬁlmu, przedstawienia, sporządza opis bibliograﬁczny książki, relacjonuje wydarzenia, np. z zawodów sportowych, redaguje dedykację, regulamin i inne formy użytkowe, pisze CV, życiorys, list motywacyjny, podanie, dokonuje redakcji tekstu pisanego ręcznie i na komputerze.
NAUKA O JĘZYKU stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (jako użytkownik języka odwołuje się do elementarnej wiedzy z zakresu fonetyki oraz zasad poprawnej wymowy), – słowotwórstwa i słownictwa (zna funkcję formantów słowotwórczych i rozpoznaje w tekście funkcję wyrazów zdrobniałych, zgrubiałych oraz nacechowanych emocjonalnie; używa w tekście własnym antonimów i poznanych związków frazeologicznych; odróżnia wyrazy abstrakcyjne od konkretnych), – ﬂeksji (wskazuje części mowy i stosuje ich poprawne formy, oddziela temat od końcówki w wyrazach odmiennych; wskazuje w tekście nieosobowe formy czasownika; rozpoznaje i tworzy imiesłowy), – składni (rozpoznaje w wypowiedziach różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę; rozpoznaje w zdaniach podmiot w dopełniaczu; przekształca wypowiedzenie zawierające podmiot w wypowiedzenie bezpodmiotowe i odwrotnie; przekształca konstrukcję strony czynnej w konstrukcję strony biernej i odwrotnie; rozpoznaje zdanie złożone podrzędnie podmiotowe i orzecznikowe; klasyﬁkuje zdania pojedyncze i złożone oraz równoważniki zdań; zna funkcję składniową różnych części mowy), – rozpoznaje w tekście wulgaryzmy, terminy o ograniczonym zasięgu, – dostrzega przydatność wyrazów zapożyczonych, neologizmów, archaizmów, eufemizmów.
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania oceny dostatecznej oraz:
SŁUCHANIE jako aktywny uczestnik sytuacji komunikacyjnej uważnie słucha wypowiedzi nauczyciela i innych uczniów, porównuje komunikaty ze względu na cel wypowiedzi, odróżnia informację od komentarza i oceny, rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację), analizuje treść wysłuchanego wywiadu, dostrzega w wysłuchanym tekście językowe i pozajęzykowe środki perswazji, dostrzega ewentualne przejawy agresji i manipulacji.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY odczytuje teksty na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym, interpretuje głosowo czytany tekst, potraﬁ przytoczyć treść utworów wymienionych w podstawie programowej,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II 183
samodzielnie określa temat utworu, wyszukuje cytaty w dłuższej lekturze i posługuje się nimi, dostrzega cechy satyry w różnych tekstach, wykorzystuje różne źródła tekstowe w celu zdobycia informacji, m.in. na temat miejscowych zabytków architektonicznych, obyczajów i typowych elementów krajobrazu, nazywa wszystkie poznane środki artystyczne i analizuje wyodrębnione obrazy poetyckie, wyróżnia elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze, posługuje się terminami wiersz stroﬁczny i ciągły, wiersz bezrymowy i wiersz wolny, wskazuje cechy gatunkowe legendy, podania, przypowieści, dziennika i pamiętnika, powieści, opowiadania, fantasy, noweli, baśni, bajki, fraszki, rozumie funkcję szyku przestawnego w tekście, wyjaśnia budowę porównania homeryckiego w tekście poetyckim, wskazuje na związek treści dzieła i okoliczności jego powstania z biograﬁą autora, rozróżnia cechy literatury faktu, powieści autobiograﬁcznej i historycznej, rozróżnia w tekście charakterystykę bezpośrednią i pośrednią, uzasadnia obecność narratora wszechwiedzącego w utworze, omawia budowę noweli (ze szczególnym uwzględnieniem punktu kulminacyjnego i puenty) oraz dramatu, uzasadnia działania bohatera literackiego, omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu, tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, wskazuje w utworze elementy charakterystyczne dla rodzaju literackiego (liryki, epiki i dramatu), wskazujewdramaciefunkcjetakichelementów,jakakt,scena,tekstgłówny,tekst poboczny, monolog, dialog, wykorzystuje informacje zawarte w słownikach języka polskiego, poprawnej polszczyzny, słowniku frazeologicznym, antonimów i synonimów, szkolnego słownika terminów literackich, wskazuje cechy charakterystyczne wywiadu, odkrywa sens powszechnie znanych prawd ﬁlozoﬁcznych i wykorzystuje je w swoich wypowiedziach, sprawnie wyszukuje informacje podczas pobieżnego czytania, oddziela informację od komentarza i oceny, wyjaśnia rolę tytułu i śródtytułu w artykule prasowym, wyszukuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji oraz rozumie funkcję gry językowej w reklamie, odróżnia ﬁlm dokumentalny od fabularnego, omawia funkcję ilustracji, podejmuje próbę interpretacji dzieła malarskiego, omawia cechy karykatury i przejaskrawienia w literaturze i rysunku, znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej, np. w ﬁlmach, komiksach, piosenkach, nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych.
184 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II
MÓWIENIE podejmuje próby oddania sensu wypowiedzi przez odpowiednią modulację głosu, porządkuje argumenty według ich ważności, wygłasza przemówienie według stworzonego wcześniej planu, aktywnie uczestniczy w dyskusji, tworzy opis spełniający funkcje użytkową, artystyczną i reklamową, odróżnia informację od komentarza, streszcza tekst publicystyczny według przygotowanego wcześniej planu, charakteryzuje postać rzeczywistą i ﬁkcyjną, układa autocharakterystykę, przeprowadza krótki wywiad z postacią ﬁkcyjną, mówi o swoich uczuciach w sytuacji konﬂiktowej i symulowanej, reaguje na brutalność słowną i manipulację językową, w wypowiedziach stosuje zasady etykiety językowej, zna konwencje językowe zależne od środowiska.
PISANIE tworzy logiczną i spójną wypowiedź zgodną z tematem,poprawną pod względem językowym, ortograﬁcznym i interpunkcyjnym, układa tekst reklamy, wypowiedź o charakterze informacji, komentarza, w opisie dzieła sztuki posługuje się informacją o czasie jego powstania, opisuje dzieło plastyczne ze szczególnym uwzględnieniem symbolicznego sensu barw, przedmiotów, usytuowania postaci, redagując opowiadanie twórcze, stara się odwołać do realiów epoki, w której się rozgrywa akcja utworu, charakteryzuje postać literacką, stosuje opis przeżyć wewnętrznych i wyjaśnia motywy postępowania bohatera, stosując odpowiednie słownictwo i wymogi gatunkowe, redaguje rozprawkę, autocharakterystykę, list oﬁcjalny, kartkę z pamiętnika (dziennika), sprawozdanie, np. z zawodów sportowych, streszczenie, CV, e-mail, życiorys, list motywacyjny, podanie, omawia pisemnie książkę, ﬁlm, przedstawienie; w analizie uwzględnia specyﬁkę tekstu kultury oraz własną ocenę, wykorzystuje wiedzę o składni przy stosowaniu reguł interpunkcyjnych, stosuje średnik, dokonuje starannej redakcji tekstów napisanych ręcznie i na komputerze, poprawia błędy językowe, ortograﬁczne i interpunkcyjne, korzystając z odpowiednich źródeł.
NAUKA O JĘZYKU umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (jakoużytkownik języka wykorzystuje wiedzę z zakresufonetyki; stara się stosować zasady poprawnej wymowy), – słowotwórstwa i słownictwa (określa funkcje formantów słowotwórczych; stara się poprawnie zapisywać przedrostki wez-, wz-, wes-, ws-, z-, s-, ś- i przyrostki -ctwo, -dztwo, -stwo, -dzki, -cki; omawia budowę wyrazów złożonych; posługuje
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II 185
się w tekście własnym zdrobnieniami, zgrubieniami, wyrazami nacechowanymi emocjonalnie,antonimami,związkamifrazeologicznymi;wzbogacawypowiedzi o wyrazy abstrakcyjne i konkretne), – ﬂeksji (omawia funkcję części mowy w tekście i rozróżnia czasowniki dokonane i niedokonane, rozpoznaje tryby i strony, wskazuje oboczności i tematy oboczne; zauważa różnice między ﬂeksyjnymi i słowotwórczymi cząstkami budowy wyrazów; rozpoznaje funkcję składniową różnych części mowy), – składni (rozpoznaje w wypowiedzeniach i rozumie funkcje różnych rodzajów podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników i przydawki; tworzy zdania z podmiotem w dopełniaczu; przekształca wypowiedzenie zawierające podmiot w wypowiedzenie bezpodmiotowe i odwrotnie; tworzy zdania złożone podrzędnie podmiotowe i bezpodmiotowe; przekształca wypowiedzenia – zdanie pojedyncze na równoważnik, pojedyncze na złożone, mowę zależną na niezależną), rozumie w tekście obecność wyrazów gwarowych, terminów naukowych, archaizmów, neologizmów, eufemizmów i wulgaryzmów, wyjaśnia znaczenie często używanych zapożyczeń; omawia okoliczności zapożyczania wyrazów z innych języków oraz tworzenia neologizmów.
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania oceny dobrej oraz:
SŁUCHANIE uczestnicząc w sytuacji komunikacyjnej, uważnie słucha wypowiedzi jej uczestników, rozpoznaje intencję nadawcy i funkcję komunikatu, klasyﬁkuje komunikaty (informacja, komentarz, ocena) ze względu na cel wypowiedzi i odpowiednio wykorzystuje ich treści, wyciąga wnioski i uogólnia na podstawie informacji pozyskanych z wysłuchanego wywiadu, dostrzega w wysłuchanym tekście językowe i pozajęzykowe środki perswazji, ironię oraz ocenia ich wymiar etyczny.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY analizuje sens dosłowny, przenośny i symboliczny utworu, interpretuje głosowo treści dosłowne i przenośne tekstu, stosując odpowiednią intonację zdaniową i poprawną artykulację, zna dokładnie treść utworów wskazanych w podstawie programowej, posługuje się terminami satyra, legenda, podanie, przypowieść, dziennik, pamiętnik, opowiadanie, nowela, bajka, baśń, powieść fantasy i określa ich cechy gatunkowe w utworze, poszukuje i porządkuje informacje na podstawie różnych źródeł tekstowych, określa funkcje środków artystycznych i interpretuje wyodrębnione obrazy poetyckie, analizuje elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze, wykorzystując wiedzę o takich elementach dramatu, jak akt, scena tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog, potraﬁ samodzielnie dokonać analizy dzieła, deﬁniuje terminy wiersz stroﬁczny, ciągły, bezrymowy, wolny, dokonuje analizy składniowej tekstu poetyckiego, w której dostrzega m.in. funkcje szyku przestawnego,
186 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II
wyjaśnia funkcję porównania homeryckiego w tekście poetyckim, wskazuje średniówkę, analizując sens utworu, wykorzystuje zależność treści dzieła od okoliczności jego powstania i biograﬁi autora, analizuje utwory należące do literatury faktu, rozpoznaje cechy powieści autobiograﬁcznej i historycznej, opisując bohatera literackiego, wykorzystuje informacje zawarte we fragmentach stanowiących charakterystykę bezpośrednią oraz spostrzeżenia i uogólnienia wynikające z analizy fragmentów stanowiących charakterystykę pośrednią, motywuje postępowanie bohatera literackiego oraz postaci rzeczywistej, analizuje budowę noweli, dramatu, korzystając ze słowników, wzbogaca swoje słownictwo oraz dba o poprawność językową swoich wypowiedzi, wyjaśnia uniwersalną wartość prawd ﬁlozoﬁcznych, ilustrując je odpowiednimi przykładami, analizuje funkcję językową i pozajęzykową środków perswazji oraz gry językowej, np. w reklamie, interpretuje symboliczne znaczenia ilustracji i dzieła malarskiego, analizuje cechy karykatury i przejaskrawienia w literaturze i rysunku.
MÓWIENIE posługuje się modulacją głosu w celu nadania wypowiedzi odpowiedniego tonu (np. uroczystego, parodystycznego, szyderczego), tworzy logiczną argumentację do tezy, wygłaszając przemówienie, stosuje odpowiednie ﬁgury retoryczne, jako aktywny uczestnik dyskusji precyzyjnie wyraża swój stosunek do przedstawianych treści, nawiązuje do wypowiedzi przedmówców, przedstawia wnioski, posługuje się obiektywną informacją, komentuje i ocenia, charakteryzując postać rzeczywistą lub ﬁkcyjną (układając autocharakterystykę), stosuje bogate słownictwo oceniające, stara się przedstawić bohatera w jak najpełniejszy sposób, np. przez wyjaśnienie motywów jego postępowania, opis przeżyć itp., w przeprowadzanym wywiadzie zadaje pytania ewokujące obszerne, bogate w informacje odpowiedzi, opisuje i wyjaśnia swoje uczucia w różnych sytuacjach, zwłaszcza konﬂiktowych, interpretuje głosowo tekst wygłaszany z pamięci, omawia recytację oraz wypowiedzi koleżanek i kolegów z uwzględnieniem zawartości merytorycznej, poprawności językowej i artykulacyjnej, sprawnie posługuje się oﬁcjalną i nieoﬁcjalną odmianą polszczyzny.
PISANIE tworzy logiczną i spójną wypowiedź zgodną z tematem, ze szczególną dbałością o poprawność językową, ortograﬁczną i interpunkcyjną, opisując dzieło sztuki, analizuje i interpretuje jego treści symboliczne oraz uwzględnia czas powstania, wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyﬁkowaniu znaczenia składników wypowiedzi, wykorzystuje wykrzyknik w celu wyrażenia emocji, stosuje wołacz,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II 187
w redagowanym opowiadaniu twórczym dba o realia epoki, w której się toczy akcja, dzięki świadomemu wprowadzeniu odpowiednich elementów świata przedstawionego, wykorzystuje opis przeżyć wewnętrznych w charakterystyce postaci literackiej w celu wyjaśnienia jej postaw, podejmowanych decyzji, zachowań, recenzuje książkę, ﬁlm, przedstawienie teatralne, posługując się słownictwem charakterystycznym dla danej dziedziny kultury, redaguje tekst o charakterze przemówienia na tematy związane z lekturą i dotyczące sytuacji życiowych, świadomie stosując wybrane ﬁgury retoryczne, dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze, umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy, justuje tekst, dokonuje jego korekty.
NAUKA O JĘZYKU sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (świadomie wykorzystuje wiedzę z fonetyki; dba o poprawną wymowę; unika błędnych uproszczeń wyrazowych oraz hiperpoprawności), – słowotwórstwa i słownictwa (klasyﬁkuje formanty słowotwórcze według ich funkcji; celowo wzbogaca swoje wypowiedzi o wyrazy zdrobniałe, zgrubiałe i wyrazy nacechowane emocjonalnie oraz antonimy; poprawnie zapisuje przedrostki i przyrostki oraz używa łącznika w wyrazach złożonych), – ﬂeksji (analizuje budowę ﬂeksyjną i słowotwórczą wyrazu; tworzy poprawne wypowiedzi, odwołując się do wiedzy z zakresu funkcji składniowych różnych części mowy), wyjaśnia funkcję czasownika, w tym imiesłowu w tekście, – składni (wykorzystuje wiedzę o różnych rodzajach podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników i przydawki w tworzeniu własnych wypowiedzi; tworzy teksty różnorodne pod względem składniowym; dzięki przekształceniom składniowym wypowiedzeń unika powtórzeń i błędów stylistycznych), – jako świadomy użytkownik języka wzbogaca słownictwo o niezbędne zapożyczenia i neologizmy; wyjaśnia okoliczności zapożyczania wyrazów i mechanizmy tworzenia neologizmów; ocenia przydatność w języku wyrazów gwarowych, terminów naukowych, archaizmów, eufemizmów i neologizmów.
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą, a ponadto przejawia umiejętności w zakresie przykładowo podanych zagadnień:
SŁUCHANIE samodzielnie analizuje i interpretuje słuchany tekst pod względem celu wypowiedzi, środków perswazji oraz zabiegów artystycznych, sporządza notatki, uczestnicząc w sytuacji komunikacyjnej jako odbiorca wypowiedzi; wykorzystuje je w nowych sytuacjach komunikacyjnych.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY zna dokładnie treść utworów wskazanych w podstawie programowej, potraﬁ zestawiać i analizować dzieła, czyta teksty spoza podstawy programowej,
188 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy II
czyta, samodzielnie analizuje i interpretuje różne teksty literackie oraz inne teksty kultury, uwzględniając ich znaczenie metaforyczne i symboliczne, konteksty interpretacyjne oraz intencję nadawcy wypowiedzi, posługuje się różnymi źródłami informacji, a zwłaszcza treściami przekazu medialnego.
MÓWIENIE świadomie uczestniczy w różnych sytuacjach komunikacyjnych jako dyskutant, prowadzący dyskusję, przeprowadzający wywiad, wygłaszający przemówienie lub referat; przedstawia rzeczowe argumenty i wnioski, wykazuje się oryginalnością interpretacji głosowej tekstu prozatorskiego lub poetyckiego wygłaszanego z pamięci, krytycznie i rzeczowo ocenia wypowiedzi własne i innych, przejawia szczególną dbałość o kulturę słowa.
PISANIE sprawnie redaguje teksty z zachowaniem cech gatunkowych różnych typów wypowiedzi, dbając o poprawność zapisu, bezbłędność językową i stylistyczną, podejmuje próby własnej twórczości literackiej.
NAUKA O JĘZYKU świadomie stosuje wiedzę w zakresie treści przewidzianych programem i wykraczających poza program nauczania fonetyki, słowotwórstwa, ﬂeksji, składni oraz wiedzy o języku jako tworze społecznym, samodzielnie poszerzawiedzę językową, korzystającz różnych źródełinformacji.

OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY III
SŁUCHANIE Na poziomie podstawowym uczeń: rozumie tekst wysłuchany w różnych sytuacjach komunikacyjnych, takich jak rozmowa, dyskusja, monolog, rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym, rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację), rozpoznaje różnice między ﬁkcją a kłamstwem, odróżnia informacje o faktach od opinii, podejmuje próby sporządzania notatek na podstawie wysłuchanych wypowiedzi, wybiera odpowiednie informacje z wysłuchanego wywiadu, słucha wzorcowych recytacji poetyckich i prozatorskich, dostrzega w nich środki artystycznego wyrazu oraz analizuje sposoby prezentacji tekstu.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: analizuje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym oraz omawia ich funkcje w wypowiedziach i różnych tekstach kultury, zwłaszcza w tekstach literackich i reklamach, analizuje cudze wypowiedzi pod względem logicznym, sporządza notatki na podstawie wysłuchanych wypowiedzi, ocenia wysłuchane przemówienie według samodzielnie opracowanych kryteriów, prowadzi wywiad, reagując na wypowiedzi rozmówcy.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY Na poziomie podstawowym uczeń: odbiera komunikaty pisane, mówione oraz nadawane za pomocą środków audiowizualnych, rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie, rozpoznaje teksty o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym, dostrzega przejawy agresji i manipulacji w wypowiedziach, wskazuje w tekstach elementy języka świadczące o intencjach wypowiedzi, zwłaszcza takich jak aprobata, dezaprobata, negacja, prowokacja, określa wartość informacyjną tekstu, wskazuje cechy stylu potocznego, urzędowego, naukowego i artystycznego, rozpoznaje wyrazy wieloznaczne, dostrzega zróżnicowanie słownictwa – wskazuje wyrazy o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone,
2 Ogólne kryteria oceniania dla klasy III gimnazjum
wskazuje w tekstach archaizmy i neologizmy, wskazuje w wypowiedziach eufemizmy i wulgaryzmy oraz dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów, rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu, rozpoznaje w tekście treści przenośne i symboliczne, precyzyjnie i trafnie określa temat utworu, odczytuje treści uniwersalne wpisane w tekst, wyszukuje cytaty w dłuższej lekturze i posługuje się nimi, np. jako uzasadnienie argumentacji, czerpie informacje z przypisu, odnajduje informacje w różnych typach słowników, leksykonach i encyklopediach w formie książkowej i elektronicznej, rozumie informacje zawarte w opisie bibliograﬁcznym, ocenia wartość informacyjną tekstu, rozumie funkcje szyku przestawnego w tekście, przypisuje utwór do określonego rodzaju literackiego i potraﬁ uzasadnić swój wybór, omawia funkcje tytułu, śródtytułu, motta, apostrofy, puenty w utworze, określa funkcje środków artystycznych i analizuje wyodrębnione obrazy poetyckie, rozpoznaje i analizuje cechy gatunkowe pieśni, hymnu, fraszki, trenu, zna iwskazuje cechyliryki bezpośredniej,pośredniej,zwrotu do adresata,epiki współczesnej, historycznej i fantastycznej, posługuje się terminem satyra, wskazuje cechy gatunkowe baśni, bajki, opowiadania (obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe), fantasy, legendy, podania i przypowieści, odróżnia cechy dziennika od pamiętnika, rozróżnia cechy literatury faktu, powieści autobiograﬁcznej i historycznej, rozróżnia w tekście charakterystykę bezpośrednią i pośrednią, uzasadnia obecność narratora wszechwiedzącego w utworze, omawia budowę noweli z uwzględnieniem punktu kulminacyjnego i puenty, rozpoznaje i analizuje cechy gatunkowe komedii, tragedii i dramatu, uzasadnia działania bohatera literackiego, wskazuje w balladzie elementy typowe dla różnych rodzajów literackich, wskazuje cechy charakterystyczne artykułu i wywiadu, wskazuje cechy charakterystyczne sentencji i maksymy, odkrywa sens powszechnie znanych prawd ﬁlozoﬁcznych i stosuje je w swoich wypowiedziach, odróżnia informację od komentarza i oceny, wyjaśnia rolę tytułu i śródtytułu w tekście prasowym, analizuje i wyjaśnia funkcję gry językowej, np. w reklamie, odróżnia ﬁlm dokumentalny od fabularnego, omawia funkcję ilustracji i interpretuje dzieło malarskie, omawia cechy karykatury i przejaskrawienia w literaturze i rysunku, znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych oraz wskazuje przykłady mieszania gatunków,
Ogólne kryteria oceniania dla klasy III gimnazjum 3
zna cechy charakterystyczne reportażu, artykułu, wywiadu, komiksu, uwzględnia w analizie specyﬁkę tekstu kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, ﬁlm, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne, eksponuje głosowo najważniejsze treści czytanego lub wygłaszanego z pamięci tekstu poetyckiego lub prozatorskiego.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: analizuje komunikaty pisane, mówione oraz nadawane za pomocą środków audiowizualnych, omawia funkcje przekazów werbalnych i niewerbalnych (dźwięk, obraz), wskazuje w tekstach literackich wypowiedzi i elementy pozajęzykowe świadczące o emocjonalnym lub perswazyjnym charakterze, wskazuje elementy językowe i pozajęzykowe świadczące o agresji lub manipulacji w wypowiedzi, analizuje funkcje stylu potocznego, urzędowego, naukowego i artystycznego w tekście literackim, rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenie w tekście oraz omawia ich funkcję jako gry językowej, np. w reklamie, dostrzega zróżnicowanie słownictwa – omawia funkcje wyrazów gwarowych, terminów naukowych w tekstach literackich, np. stosowanie tych typów słownictwa w wypowiedziach bohaterów, omawia funkcje archaizmów i neologizmów w tekstach literackich i użytkowych, np. reklamach, rozumie funkcje zastosowania eufemizmów i wulgaryzmów, np. w wypowiedzi bohaterów literackich, omawia typowe cechy kultury i języka swojego regionu i porównuje je na tle języka ogólnopolskiego, analizuje utwór na poziomie przenośnym i symbolicznym, dostrzega w tekście ironię, porównuje cechy epiki współczesnej, historycznej i fantastycznej, rozpoznaje cechy dramatu antycznego i współczesnego, określa funkcje tekstu pobocznego, posługuje się słownikami specjalistycznymi, np. Słownikiem kultury antycznej, Słownikiem terminów literackich, posługuje się katalogiem bibliotecznym i bibliograﬁą, wykorzystuje informacje z przypisu, wyróżnia w tekście cechy charakterystyczne reportażu, dziennika, pamiętnika, komedii, komiksu, baśni, przypowieści, legendy, dostrzega cechy satyry w różnych tekstach kultury, dostrzega w tekście ironię i omawia jej funkcje, analizuje niejednorodności stylowe w tekstach kultury i wyjaśnia absurdalność świata przedstawionego w grotesce, omawia związki utworu literackiego i innych dzieł sztuki z epoką, prądami ﬁlozoﬁcznymi, kierunkami w sztuce, obyczajami, religią itp., uwzględnia w interpretacji utworu konteksty biograﬁczny, historyczny i kulturowy,
4 Ogólne kryteria oceniania dla klasy III gimnazjum
interpretuje głosowo czytany lub wygłaszany z pamięci tekst poetycki lub prozatorski.
MÓWIENIE Na poziomie podstawowym uczeń: moduluje głos w celu nadania wypowiedzi odpowiedniego znaczenia lub wydźwięku, w odpowiednich sytuacjach wykorzystuje wykrzyknik, tworzy spójne wypowiedzi monologowe i dialogowe, dąży do precyzyjnego wysławiania się, w tym celu: świadomie dobiera synonimy i antonimy; poprawnie używa związków frazeologicznych; dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom; odpowiednio do celu wypowiedzi przekształca konstrukcje strony biernej i odwrotnie; zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie, wykorzystuje partykuły do modyﬁkowania znaczenia wypowiedzi; wykorzystuje wiedzę z zakresu ﬂeksji – m.in. stosuje poprawne formy odmiennych części mowy oraz poprawne formy wyrazów w związkach składniowych; używa czasowników dokonanych i niedokonanych; odpowiednich trybów i stron czasownika; wykorzystuje wiedzę z zakresu składni – w zależności od funkcji wypowiedzi uwzględnia zdania złożone podrzędnie i współrzędnie, zdania bezpodmiotowe, równoważniki zdań, wypowiedzenia z imiesłowowym równoważnikiem zdania, przestrzega zasad etyki językowej w sytuacjach oﬁcjalnych i nieoﬁcjalnych, zna granice stosowności slangu młodzieżowego, jako nadawca świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z internetu, zbiera i porządkuje argumenty według ich ważności, uczestniczy w dyskusji, przestrzegając zasad kulturalnej rozmowy, uzasadnia własne zdanie, polemizuje, wypowiada się na temat wypowiedzi innych osób, wygłasza przemówienie według sporządzonego wcześniej planu, stosuje wołacz w celu osiągnięcia efektów retorycznych, dobiera do przemówienia odpowiednie cytaty spośród podanych, wzbogaca opowiadanie opisem, stosuje mowę zależną i niezależną, charakteryzuje postać rzeczywistą i literacką, porównuje postaci, ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm–nacjonalizm, tolerancja–nietolerancja, piękno–brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach, omawia na podstawie poznanych dziel literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, nadzieja, religia, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość, operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych, m.in. rozwój psychiczny, moralny i ﬁzyczny człowieka, społeczeństwo i kultura, region i Polska, wygłasza z pamięci fragmenty prozy i poezji, próbuje podkreślić głosowo ich najważniejsze treści.
Ogólne kryteria oceniania dla klasy III gimnazjum 5
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: wykorzystuje argumenty poparte odpowiednimi przykładami w celu przekonania innych do własnego stanowiska w dyskusji, posługuje się odpowiednio dobranymi ﬁgurami retorycznymi podczas wygłaszania przemówienia, formułuje i komentuje podsumowanie dyskusji, nagrywa wywiad z osobą rzeczywistą według przygotowanego planu (uczeń w roli dziennikarza), wprowadza cytat do przemówienia, interpretuje głosowo teksty wygłaszane z pamięci, analizuje i ocenia wypowiedzi innych osób pod względem zawartości merytorycznej i poprawności językowej oraz artykulacyjnej.
PISANIE Na poziomie podstawowym uczeń: redaguje poprawne logicznie teksty zgodne z tematem, o przejrzystej kompozycji, prawidłowe pod względem stylistycznym i językowym, ortograﬁcznym i interpunkcyjnym, w tym przede wszystkim: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis przeżyć i sytuacji, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów i dzieł sztuki, charakterystykę postaci literackiej, ﬁlmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, ﬁlmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawkę, podanie, życiorys, CV, list motywacyjny, dedykację, redaguje list prywatny i oﬁcjalny, kartkę z dziennika i pamiętnika, zaproszenie i ogłoszenie, sporządza plan ramowy i szczegółowy tekstu, tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi, zamienia mowę zależną na niezależną i odwrotnie, redaguje streszczenie tekstu literackiego, w którym zastosowano inwersję czasową fabuły, i dłuższego tekstu popularnonaukowego, zapisuje wywiad z osobą rzeczywistą lub ﬁkcyjną, porównuje postaci literackie i rzeczywiste (ich charaktery, usposobienia, postawy), przedstawia logiczną argumentację w wypowiedzi poruszającej tematykę miłości, przyjaźni, śmierci, cierpienia, nadziei, religii, samotności, inności, poczucia wspólnoty, solidarności, sprawiedliwości, krytycznie omawia poszczególne elementy tekstów kultury, stosuje odpowiednio dobrane środki wyrazu, uwzględnia w analizie specyﬁkę tekstu kultury przynależnych donastępującychrodzajów sztuki: literatura, teatr,ﬁlm, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne, zbiera i porządkuje argumenty według ich ważności, wzbogaca opowiadanie opisem, stosuje mowę zależną i niezależną, charakteryzuje postać rzeczywistą i literacką, porównuje postaci, dobiera do przemówienia odpowiednie cytaty spośród podanych, ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm–nacjonalizm, tolerancja–nietolerancja, piękno–brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach,
6 Ogólne kryteria oceniania dla klasy III gimnazjum
omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość dąży do precyzyjnego wypowiadania się, w tym celu: świadomie dobiera synonimy i antonimy; poprawnie używa związków frazeologicznych; dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom; odpowiednio do celu wypowiedzi przekształca konstrukcje strony biernej i odwrotnie; zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie, wykorzystuje partykuły do modyﬁkowania znaczenia wypowiedzi; wykorzystuje wiedzę z zakresu ﬂeksji – m.in. stosuje poprawne formy odmiennych części mowy oraz poprawne formy wyrazów w związkach składniowych; używa czasowników dokonanych i niedokonanych; odpowiednich trybów i stron czasownika; wykorzystuje wiedzę z zakresu składni – w zależności od funkcji wypowiedzi uwzględnia zdania złożone podrzędnie i współrzędnie, zdania bezpodmiotowe, równoważniki zdań, wypowiedzenia z imiesłowowym równoważnikiem zdania, stosuje odpowiednie zasady interpunkcyjne, dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograﬁczne i interpunkcyjne, operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych, m.in. rozwój psychiczny, moralny i ﬁzyczny człowieka, społeczeństwo i kultura, region i Polska, jako odbiorca świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z internetu.
Na poziomie ponadpodstawowym uczeń: stosując odpowiednie słownictwo, układa tekst reklamy, wypowiedź o charakterze informacjiikomentarza, tekstyocharakterze ironicznym; stosuje puentę, opisuje i interpretuje dzieło sztuki, uwzględnia w nich odpowiednie konteksty, stosuje w opowiadaniu elementy charakterystyki pośredniej bohatera, indywidualizuje język bohatera, a w opowiadaniu twórczym wprowadza elementy świata przedstawionego tworzące realia epoki, w której się toczy akcja, w opowiadaniu świadomie stosuje opis przeżyć wewnętrznych bohatera oraz charakterystykę postaci w celu wyjaśnienia motywów jej postępowania, redaguje rozprawkę, samodzielnie formułuje tezę lub hipotezę, przedstawia logiczną argumentację, ilustruje argumenty odpowiednimi przykładami i cytatami, np. z tekstów ﬁlozoﬁcznych, łacińskie sentencje na poparcie prezentowanego stanowiska, recenzuje książkę, ﬁlm, przedstawienie teatralne, uwzględniając środki wyrazu typowe dla danego tekstu kultury, redaguje sprawozdanie, np. z zawodów sportowych, z zastosowaniem typowych dla tego rodzaju relacji środków językowych, świadomie stosuje środki językowe zapewniające skrótowość streszczenia, stylizuje język listu na język dawnych epok, uwzględnia realia epoki,
Ogólne kryteria oceniania dla klasy III gimnazjum 7
wzbogaca list, kartkę z dziennika, pamiętnika opisem przeżyć i charakterystyką, redaguje do gazetki szkolnej recenzję z dominującą częścią krytyczną, sporządza przypisy, przekształca tekst epicki w dramat, parafrazuje utwory znanych twórców, redaguje przemówienie na tematy związane z doświadczeniem życiowym i lekturą, świadomie stosując wybrane ﬁgury retoryczne i cytaty.
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY III
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
SŁUCHANIE uważnie słucha wypowiedzi innych osób w rożnych sytuacjach komunikacyjnych i rozumie wysłuchane komunikaty, rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, odróżnia wypowiedzi publicystyczne i użytkowe od tekstów literackich, wymienia informacje zawarte w wysłuchanym tekście.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY czyta tekst poetycki i prozatorski, przestrzegając zasad interpunkcji, poprawnego akcentowania oraz intonacji, opisuje uczucia, które budzi w nim dzieło, określa problematykę utworu oraz jego główną myśl, przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi, wskazuje w tekście treści przenośne, określa wartość informacyjną tekstu, zna cechy liryki, epiki i dramatu, wymienia podstawowe cechy bajki, baśni, legendy, opowiadania, noweli, powieści, dziennika, pamiętnika, hymnu, fraszki, tragedii, komedii, ballady, komiksu, odróżnia ﬁkcję realistyczną od fantastycznej, wskazuje tytuł, podtytuł utworu, wyróżnia w utworze wątek główny i poboczny, wskazuje bohatera głównego i tytułowego, wskazuje w utworze elementy tragiczne i komiczne, wskazuje podstawowe środki stylistyczne, przede wszystkim: metaforę, porównanie, powtórzenie, pytanie retoryczne, wyraz dźwiękonaśladowczy, rym, wskazuje elementy dramatu takie jak akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog.
MÓWIENIE nadaje swojej wypowiedzi odpowiedni sens, gromadzi argumenty na poparcie przyjętego stanowiska, prezentuje własne zdanie w rozmowie, opowiada, podejmuje próby charakterystyki postaci literackiej i rzeczywistej oraz autocharakterystyki, wygłasza z pamięci fragmenty poezji i prozy, stosując poprawną intonację i uwzględniając interpunkcję utworu,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy III 9
stosuje zasadyetykietyjęzykowej– wie, w jakisposóbzwracaćsię dorozmówcy w zależności od sytuacji i relacji łączącej go z osobą, do której mówi, zna formuły grzecznościowe, zna granice stosowności slangu młodzieżowego, przestrzega zasad etyki mowy.
PISANIE redaguje teksty zgodnie z tematem; stosuje się do podstawowych zasad poprawności wypowiedzi, komponuje opis, opowiadanie, charakterystykę,list prywatny i oﬁcjalny, kartkę z pamiętnika i dziennika, sprawozdanie z lektury, ﬁlmu, rozprawkę, tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi, sporządza plan ramowy i szczegółowy dłuższego tekstu, redaguje streszczenie tekstu popularnonaukowego, podanie, życiorys, CV, zaproszenie, ogłoszenie, list motywacyjny, dedykację, zapisuje wywiad z osobą ﬁkcyjną i rzeczywistą, pisemnie wypowiada się na wybrane tematy poruszające tematykę miłości, przyjaźni, śmierci, cierpienia, nadziei, religii, samotności, inności, poczucia wspólnoty, solidarności, sprawiedliwości.
NAUKA O JĘZYKU stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (zna cechy wymowy charakterystyczne dla swojego regionu), – słowotwórstwa i słownictwa (zna zasady tworzenia neologizmów, różne źródła pochodzenia związków frazeologicznych, zastępuje wyrażenia i zwroty dosadne eufemizmami), – ﬂeksji (odróżnia wypowiedzenie z czasownikiem w stronie czynnej od wypowiedzenia z czasownikiem w stronie biernej, zauważa potrzebę korzystania ze słownika poprawnej polszczyzny lub słownika języka polskiego), – składni(odróżnia orzeczenie czasownikowe od orzeczenia imiennego,zdanie od imiesłowowego równoważnika zdania, zdanie pojedyncze od zdania złożonego), – języka jako tworu społecznego (zna różne rodzaje kodu – werbalnego i niewerbalnego, zna terminy gwara i slang młodzieżowy, wskazuje w tekście archaizmy, dostrzega różnicę między tekstem stylizowanym a napisanym w języku ogólnonarodowym), wykorzystuje podstawową wiedzę z nauki o języku do poprawnego zapisu.
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczająca oraz:
SŁUCHANIE: słucha wypowiedzi innych osób i podejmuje próby sporządzania notatek, rozumie wypowiedzi innych osób w takich sytuacjach komunikacyjnych, jak na przykład rozmowa, dyskusja, aktywnie w nich uczestniczy, odróżnia informacje o faktach od opinii, rozpoznaje różnice między ﬁkcją a kłamstwem, rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym,
10 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy III
rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację), w wypowiedzi argumentacyjnej wskazuje tezę, argumenty, wnioski, rozróżnia gatunki publicystyczne takie jak artykuł, wywiad, reportaż.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY dobiera odpowiednią intonacje i barwę głosu, stosuje się do zapisanej interpunkcji, aby podkreślić najważniejsze treści czytanego tekstu poetyckiego lub prozatorskiego, identyﬁkuje i określa treści symboliczne oraz przenośne, wskazuje w tekście środki stylistyczne z zakresu słownictwa, składni, fonetyki, omawia funkcje tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, punktu kulminacyjnego w utworze, przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego, wskazuje cechy liryki, epiki i dramatu w balladzie, zna pojęcia satyra, karykatura, komizm, rozpoznaje czytany utwór jako baśń, bajkę, legendę, opowiadanie, powieść, przypowieść, pamiętnik, dziennik, nowelę, pieśń, hymn, fraszkę, tren, tragedię, komedię, dramat, rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy, przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i ją uzasadnia, ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm–nacjonalizm, tolerancja–nietolerancja, piękno–brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach, omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, nadzieja, religia, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość, operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych, m.in. rozwój psychiczny, moralny i ﬁzyczny człowieka, społeczeństwo i kultura, region i Polska.
MÓWIENIE moduluje głos w celu nadania odpowiedniego znaczenia formułowanej wypowiedzi, porządkuje zebrane argumenty według ich ważności, wygłasza przemówienie według sporządzonego wcześniej planu, wypowiada się na temat wypowiedzi innych osób, wybiera spośród podanych cytatów najbardziej odpowiednie do wygłaszanego przemówienia, uczestniczy w dyskusji, stosując się do zasad kulturalnej rozmowy, wzbogaca opisem twórcze opowiadanie, charakteryzuje bohatera literackiego i rzeczywistego; sporządza autocharakterystykę, dąży do precyzyjnego wysławiania się, w tym celu: dobiera synonimy i antonimy; poprawnie używa związków frazeologicznych; próbuje dostosować
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy III 11
szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom; odpowiednio do celu wypowiedzi przekształca konstrukcje strony biernej i odwrotnie; zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie, wykorzystuje partykuły do modyﬁkowania znaczenia wypowiedzi; wykorzystuje wiedzę z zakresu ﬂeksji – m.in. stosuje poprawne formy odmiennych części mowy oraz poprawne formy wyrazów w związkach składniowych; używa czasowników dokonanych i niedokonanych; odpowiednich trybów i stron czasownika; wykorzystuje wiedzę z zakresu składni – w zależności od funkcji wypowiedzi uwzględnia zdania złożone podrzędnie i współrzędnie, zdania bezpodmiotowe, równoważniki zdań, wypowiedzenia z imiesłowowym równoważnikiem zdania, wygłaszając z pamięci fragmenty poezji lub prozy, próbuje podkreślić głosowo najważniejsze treści tekstu.
PISANIE redaguje poprawne logicznie teksty o przejrzystej kompozycji, zgodne z tematem, prawidłowe pod względem stylistycznym, językowym, ortograﬁcznym i interpunkcyjnym, dąży do precyzyjnego wypowiadania się, w tym celu: świadomie dobiera synonimy i antonimy; poprawnie używa związków frazeologicznych; dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom; odpowiednio do celu wypowiedzi przekształca konstrukcje strony biernej i odwrotnie; zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie, wykorzystuje partykuły do modyﬁkowania znaczenia wypowiedzi; wykorzystuje wiedzę z zakresu ﬂeksji – m.in. stosuje poprawne formy odmiennych części mowy oraz poprawne formy wyrazów w związkach składniowych; używa czasowników dokonanych i niedokonanych; odpowiednich trybów i stron czasownika; wykorzystuje wiedzę z zakresu składni – w zależności od funkcji wypowiedzi uwzględnia zdania złożone podrzędnie i współrzędnie, zdania bezpodmiotowe, równoważniki zdań, wypowiedzenia z imiesłowowym równoważnikiem zdania, samodzielnie opisuje dzieło sztuki, wprowadza do opowiadania elementy charakterystyki bohatera, przedstawia logiczną argumentację w wypowiedzi, porównuje postaci literackie lub rzeczywiste, redaguje różne typy listów, omawia krytycznie elementy tekstu kultury, stosując odpowiednio dobrane środki wyrazu, sporządza opis bibliograﬁczny, redaguje streszczenie tekstu literackiego, w którym zastosowano inwersję czasową fabuły.
NAUKA O JĘZYKU stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (wymienia cechy wymowy charakterystyczne dla swojego regionu, – słowotwórstwa i słownictwa (tworzy i zapisuje skróty, objaśnia najważniejsze skrótowce, klasyﬁkuje związki frazeologiczne według kryterium ich pocho
12 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy III
dzenia, wyszukuje eufemizmy w tekście), rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny, naukowy, – ﬂeksji (przekształca wypowiedzenia z czasownikiem w stronie czynnej na wypowiedzenia z czasownikiem w stronie biernej i odwrotnie, odróżnia formy odmiany wyrazów w mowie potocznej od form zalecanych przez słownik poprawnej polszczyzny), – składni (przekształca zdania z orzeczeniem czasownikowym na zdania z orzeczeniem imiennym, zdania złożone podrzędnie na wypowiedzenia z imiesłowowym równoważnikiem zdania, wydziela wypowiedzenia składowe w wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym), – języka jako tworu społecznego (podaje przykłady kodu, wskazuje wyrazy o ograniczonym zasięgu i słownictwo ogólnonarodowe, wskazuje wyrazy gwarowe, archaizmy, rozpoznaje eufemizmy, wulgaryzmy, redaguje słownik gwary uczniowskiej).
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
SŁUCHANIE słucha i sporządza notatki, dostrzega logikę w wypowiedziach innych osób, krytycznie wypowiada się na temat wysłuchanego przemówienia, odwołując się do jego struktury i treści, podejmuje próby samodzielnego przeprowadzenia wywiadu.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY podejmuje próby interpretacji głosowej czytanego lub wygłaszanego utworu poetyckiego i prozatorskiego, określa funkcję środków stylistycznych w tekście, ocenia wartość informacyjną tekstu, rozumie funkcję szyku przestawnego w tekście, dostrzega w tekście ironię, deﬁniuje cechy liryki bezpośredniej i pośredniej, rozpoznaje w tekście cechy epiki współczesnej, historycznej i fantastycznej, odnajduje potrzebne informacje w Słowniku kultury antycznej i Słowniku terminów literackich, odnajduje w słowniku języka polskiego wzory odmiany rzeczowników, posługuje się bibliograﬁą, wyróżnia w tekście cechy charakterystyczne komiksu, wskazuje związki dzieła sztuki z historią i ﬁlozoﬁą, dostrzega niejednorodności stylowe dzieła, wskazuje przykłady mieszania gatunków, znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych.
MÓWIENIE podaje odpowiednio dobrane argumenty popierające prezentowane stanowisko, formułuje podsumowanie wyników dyskusji,
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy III 13
układa charakterystykę porównawczą, nagrywa wywiad z osobą rzeczywistą według wcześniej przygotowanego planu, podejmuje próby interpretacji głosowej wygłaszanych z pamięci utworów poetyckich i prozatorskich, podejmuje próby oceny wypowiedzi innych kolegów i koleżanek według przyjętych kryteriów.
PISANIE opisuje dzieło sztuki i podejmuje próbę jego interpretacji, stosuje w opowiadaniu elementy charakterystyki pośredniej, redaguje rozprawkę na podany temat, redaguje charakterystykę porównawczą, wprowadza realia epoki w tekście odwołującym się do minionych epok, wzbogaca list, kartkę z dziennika, pamiętnika opisem przeżyć i charakterystyką, pisze recenzję, posługuje się stylem potocznym, urzędowym, stosuje normę wzorcową w swoich wypowiedziach.
NAUKA O JĘZYKU umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki (omawia cechy wymowy charakterystyczne dla danego regionu, – słowotwórstwa i słownictwa (tworzy i zapisuje skróty wchodzące w skład nazw własnych, dostosowuje formę czasownika do skrótowca w wypowiedzeniu, rozróżnia związki frazeologiczne stałe, luźne i łączliwe, rozumie ich funkcję w tekście), – ﬂeksji (porównuje wypowiedzenie z czasownikiem w stronie czynnej z wypowiedzeniem z czasownikiem w stronie biernej, wyszukuje poprawne formy odmiany wyrazów w słowniku poprawnej polszczyzny), – składni (omawia budowę wypowiedzeń wielokrotnie złożonych, stosuje się do zasad interpunkcji w wypowiedzeniu złożonym, przekształca tekst w celu uniknięcia powtórzeń składniowych), – języka jako tworu społecznego (wyjaśnia przyczyny zaniku gwar, świadomie stosuje wyrazy o ograniczonym zasięgu w redagowanych tekstach, rozróżnia archaizmy oraz określa funkcję archaizacji w tekstach literackich).
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
SŁUCHANIE aktywnie słucha wypowiedzi innych osób w różnych sytuacjach komunikacyjnych, a w szczególności podczas dyskusji; analizuje ich kompozycję, treść, poprawność stylistyczną i językową, ocenia wysłuchane przemówienie według samodzielnie opracowanych kryteriów, prowadząc samodzielnie wywiad według przygotowanego wcześniej planu, reaguje na wypowiedzi rozmówcy.
14 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy III
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY interpretuje głosowo czytany tekst poetycki lub prozatorski, analizuje utwór na poziomie przenośnym i symbolicznym, w interpretacji uwzględnia konteksty, np. biograﬁczny, historyczny, kulturowy, tłumaczy aluzję literacką, posługuje się terminami: liryka pośrednia i bezpośrednia, porównuje cechy epiki współczesnej, historycznej i fantastycznej, posługuje się słownikami, leksykonami i encyklopediami specjalistycznymi, np. Słownikiem kultury antycznej, Słownikiem terminów literackich oraz słownikiem języka polskiego, wyszukuje potrzebne informacje w katalogu bibliotecznym, analizuje cechy reportażu, artykułu prasowego, omawia związki dzieła sztuki z historią i ﬁlozoﬁą, analizuje niejednorodność dzieła literackiego i wyjaśnia absurdalności świata przedstawionego w grotesce.
MÓWIENIE przekonuje dyskutantów do wygłaszanych racji dzięki odpowiednio pogrupowanym i popartym przykładami argumentom, posługuje się odpowiednio dobranymi ﬁgurami retorycznymi podczas wygłaszania przemówienia, wprowadza cytaty do przemówienia, komentuje wynik dyskusji, ocenia racje dyskutantów pod względem merytorycznym, interpretuje głosowo wygłaszane z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie przewidziane w programie nauczania, analizuje i ocenia wypowiedzi innych osób (treść, poprawność językową, intonacyjną i artykulacyjną).
PISANIE interpretuje treści symboliczne i metaforyczne dzieła sztuki, indywidualizuje język bohatera, w rozprawkach podejmujących tematy związane z historią, ﬁlozoﬁą i sztuką wprowadza cytaty z tekstów ﬁlozoﬁcznych i łacińskie sentencje na poparcie prezentowanego stanowiska, stylizuje język listu na język dawnych epok, pisze sprawozdanie, np. z życia klasy, szkoły, rodziny, sporządza przypisy do tekstów, parafrazuje utwory znanych twórców.
NAUKA O JĘZYKU sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie: – fonetyki, – słowotwórstwa i słownictwa (stosuje w tekście skróty i skrótowce, wzbogaca wypowiedź związkami frazeologicznymi różnego pochodzenia, posługuje się eufemizmami),
Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy III 15
– ﬂeksji (stosuje w tekście wypowiedzenia z czasownikiem w stronie czynnej i biernej w zależności od intencji nadawcy, dokonuje autokorekty w zakresie poprawności w stosowaniu form odmiany wyrazów), – składni (w zależności od sytuacji komunikacyjnej posługuje się w tekście wypowiedzeniem złożonym, imiesłowowym równoważnikiem zdania, analizuje i omawia budowę wypowiedzenia złożonego, przekształca je w celu uniknięcia błędów składniowych, bezbłędnie stosuje zasady interpunkcji wypowiedzeń złożonych), – języka jako tworu społecznego (wyjaśnia specyﬁkę języka na tle innych kodów, analizuje różne funkcje języka na wybranych przykładach, określa funkcję dialektyzacji, tworzy teksty stylizowane na gwarę uczniowską, stylizuje tekst na archaiczny).
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą, a ponadto przejawia umiejętności w zakresie przykładowo podanych zagadnień:
SŁUCHANIE
samodzielnie analizuje i interpretuje słuchany tekst pod względem celu wypowiedzi, środków perswazji oraz zabiegów artystycznych, ocenia wysłuchany tekst pod względem merytorycznym i poprawnościowym; stosuje kryteria oceny odpowiednio dobrane do celu wypowiedzi i intencji nadawcy, prowokuje różne sytuacje komunikacyjne, podtrzymuje kontakt z rozmówcą.
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH I INNYCH TEKSTÓW KULTURY
czyta, samodzielnie analizuje i interpretuje różne teksty literackie i inne teksty kultury, uwzględniając ich cechy gatunkowe, znaczenie metaforyczne i symboliczne, konteksty interpretacyjne oraz intencję nadawcy wypowiedzi, porównuje i klasyﬁkuje informacje wyszukane w różnych źródłach, recenzuje przeczytane utwory literackie, rzeczowo i logicznie uzasadnia swoje zdanie.
MÓWIENIE
świadomie uczestniczy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, posługując się wieloma środkami wyrazu, wykazuje się oryginalnością oraz artyzmem interpretacji głosowej wygłaszanego z pamięci tekstu prozatorskiego lub poetyckiego, krytycznie i rzeczowo ocenia wypowiedzi własne i innych osób, przejawia szczególną dbałość o kulturę słowa.
PISANIE
sprawnie redaguje teksty, zachowując cechy gatunkowe i stylistyczne różnych typów wypowiedzi oraz dbając o poprawność zapisu, bezbłędność językową i stylistyczną,
16 Ogólne kryteria oceniania dla klasy III gimnazjum
redaguje teksty krytyczne na temat utworów literackich i innych tekstów kultury, podejmuje próby własnej twórczości literackiej.
NAUKA O JĘZYKU świadomie stosuje wiedzę w zakresie treści przewidzianych programem nauczania fonetyki, słowotwórstwa, ﬂeksji, składni, wiedzy o języku jako tworze społecznym, samodzielnie poszerza wiedzę językową, badając różne źródła informacji.

J.polski

* Ponadto uczeń może uzyskać dodatkowe oceny za inne formy aktywności (udział w konkursach przedmiotowych, zadania dodatkowe ponadprogramowe, aktywne uczestnictwo w uroczystościach szkolnych itp.). Wagę tych ocen ustala nauczyciel uczący.

IV Zasady oceniania

Linki

Kontakty